صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1381/06/08
برگزار شده توسط: استان ایلام/ شهر ایلام
موضوع
مطالبه نفقه از پدر در صورتی که حضانت به مادر محول شده
پرسش
در پرونده‌ای آقای (الف) حسب شکایت فرزندان ذکورش که بیش از هجده سال سن دارند و دانشجو نیز می‌باشند متهم به ترک انفاق می‌باشد پدر در دفاع از خود اعلام داشته که در زمان صغر سن فرزندان از مادر آن‌ها جدا شده و در صورتجلسه طلاق که به ثبت نیز رسیده توافق کرده‌اند که حفاظت و سرپرستی فرزندان با مادر باشد و در مقابل منزل مسکونیش را به مادر و فرزندان انتقال داده است (که این امر نیز محقق شده است) تا هرگونه دخل و تصرفی که بخواهند در آن انجام دهند و در نتیجه اینجانب از پرداخت نفقه و حضانت و سرپرستی آن‌ها معاف شده‌ام. حال سوال این است که آیا فرزندان حق دریافت نفقه و به تبع آن شکایت و مطالبه نفقه علیه پدر خود را دارند؟ آیا توافق زوجین موجب سقوط حق نفقه فرزندان بر پدر می‌شود؟ آیا پدر مسئولیت کیفری دارد؟
نظر هیات عالی
طبق ماده 642 قانون مجازات اسلامی تعزیرات و مواد 1197 و 1198 قانون مدنی با احراز استحقاق و واجب‌النفقه بودن فرزندان و حضانت پدر، مسئولیت کیفری پدر در تادیه نفقه باقی است. به موجب بند 9 ماده 58 قانون حمایت خانواده مصوب 1391 ماده (642) قانون مجازات اسلامی تعزیرات مصوب 2/3/1375 نسخ شده است. مراجعه کنید به ماده 47 و 53 قانون حمایت خانواده مصوب 1391.
نظر اکثریت
در صورتی‌که فرزندان ندار باشند و نتوانند به وسیله اشتغال به شغلی وسایل معیشت خود را فراهم کنند و پدر نیز متمکن از دادن نفقه باشد به استناد مواد 1197، 1198، 1199 قانون مدنی پدر، ملزم به انفاق است و چون پرداخت نفقه تکلیف قانونی پدر می‌باشد و مادر نیز ولایتی بر فرزندان ندارد و در نتیجه تعهد پدر و مادر در صورتجلسه طلاق و این‌که فرزندان بعد از بلوغ نیز علی‌الفرض فضولی بودن، آن را تایید نکرده‌اند نافذ نمی‌باشد و پدر تکلیف به انفاق دارد و چون جهت تحقق بزه ترک انفاق لازم است که عنصر روانی و معنوی نیز احراز شود و در فرض مسئله عنصر روانی مفقود است، پدر را نمی‌‌‌توان از حیث کیفری قابل تعقیب دانست و توافق به عمل آمده بین پدر و مادر در زمان اجرای صیغه طلاق موجب اسقاط حق نفقه فرزندان نمی‌‌‌شود.
نظر اقلیت
گروه اول: با پذیرش استدلال نظر اکثریت، چون بزه ترک انفاق جرم مادی صرف است پدر از حیث کیفری نیز قابل تعقیب می‌باشد.
گروه دوم: نفقه فرزندان به عهده پدر است و چون چنین قرار‌دادی بین زوجین در زمان اجرای صیغه طلاق منعقد شده و طرفین نیز شرایط لازم جهت انجام هرگونه قرار‌دادی داشته‌اند تعهد منعقده بین پدر و مادر نافذ می‌باشد و چون پرداخت نفقه تکلیف پدر است که مادر به انجام آن تعهد کرده فرزندان می‌‌‌توانند نفقه خود را از پدر مطالبه و پدر نیز تکلیف به پرداخت دارد و پس از پرداخت می‌تواند به مادر مراجعه کند.