صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1397/08/21
برگزار شده توسط: استان اصفهان/ شهر اصفهان
موضوع
ترک انفاق فرزند بواسطه خروج پدر از کشور
پرسش
خانمی شکایتی علیه جد پدری فرزند صغیر خود دایر بر ترک انفاق فرزند مطرح می‌نماید و ادعا می‌کند که پدر فرزند (همسر آن خانم) از کشور خارج شده است ولی جد پدری وی در ایران حضور دارد. پدر نیز شرایط مالی مناسبی دارد. آیا خارج شدن پدر از کشور و عدم حضور وی موجب می‌شود که پرداخت نفقه بر عهده جد پدری قرار گیرد؟ در خصوص پرونده چه تصمیمی باید گرفت؟
نظر هیئت عالی
بر اساس مفاد ماده 1199 ق.م در صورت فوت پدر یا عدم قدرت وی به انفاق (منظور ناتوانی مالی پدر در انفاق است) نفقه بر عهده جد پدری اوست. خروج پدر از کشور و عدم دسترسی به وی جهت الزام به انفاق فرزند و یا عدم دسترسی به اموال غایب، موجبی برای الزام جد پدری به انفاق اولاد اولاد و تعقیب کیفری وی از باب ترک انفاق نیست، بنابراین اگر پرونده کیفری تشکیل شده باشد می‌بایست قرار منع تعقیب کیفری درباره جد پدری صادر شود.
نظر اکثریت
تکلیف پدر و جد پدری به پرداخت نفقه فرزند در طول یکدیگر قرار دارد و بر اساس ماده 1199 قانون مدنی در صورت فوت پدر و یا عدم قدرت وی به انفاق، نفقه بر عهده جد پدری می‌باشد و منظور این ماده از عدم قدرت پدر به انفاق، عدم قدرت مالی پدر به پرداخت نفقه فرزند می‌باشد چرا که ماده مذکور می‌بایست در کنار ماده 1205 قانون مدنی تفسیر شود. بر اساس ماده اخیر در مواردی که فرد مکلف به پرداخت نفقه باشد نفقه از اموال غایب پرداخت خواهد شد. بنابراین عدم قدرت پدر به انفاق در ماده 1199 باید به عدم قدرت مالی پدر تفسیر شود نه مواردی از قبیل عدم دسترسی به پدر و... و اگر غیر از این تفسیر شود اساس ماده 1205 زیر سوال خواهد رفت. بنابراین در فرض سوال با توجه به اینکه پدر دارای شرایط مالی مناسب است پرداخت نفقه بر عهده خود وی می‌باشد و صرف عدم دسترسی به وی بر اساس تفسیر مضیق قوانین کیفری نمی‌تواند موجبات مسئولیت کیفری جد پدری را فراهم آورد و در صورت طرح شکایت کیفری از سوی مادر علیه جد پدری در خصوص نفقه فرزند می‌بایست قرار منع تعقیب به جهت تمکن مالی پدر صادر گردد ولیکن در فرض سئوال جد پدری می‌تواند به ولایت از فرزند صغیر با مجوز ماده 1199 علیه پدر دادخواست حقوقی مطالبه نفقه مطرح نماید تا از اموال پدر غائب نسبت به پرداخت نفقه اقدام شود.
نظر اقلیت
بر اساس ماده 53 قانون حمایت خانواده در صورتی که فردی دارای استطاعت مالی باشد و از تأدیه نفقه افراد واجب‌النفقه خود خودداری کند مرتکب بزه ترک انفاق شده و به حبس تعزیری درجه 6 محکوم می‌شود. اولاً استطاعت مالی داشتن با تمکن مالی داشتن به یک معنی نیست و در واقع تمکن مالی داشتن مفهومی عام‌تر از استطاعت مالی داشتن دارد و ممکن است فردی به صورت بالقوه تمکن مالی داشته باشد ولی بر حسب عدم دسترسی به اموال وی و سهل‌البیع نبودن اموال و... به صورت بالفعل استطاعت مالی نداشته باشد. ثانیاً درست است که تکلیف پدر و جد پدری به پرداخت نفقه فرزند در طول یکدیگر است ولیکن عبارت عدم قدرت پدر به انفاق در ماده 1199 قانون مدنی صرفاً عدم قدرت مالی وی را در بر‌نمی‌گیرد و شامل مواردی می‌شود که به هر دلیلی از جمله عدم دسترسی به پدر و... امکان اخذ و مطالبه نفقه وجود ندارد، ماده 1205 قانون مدنی که بیان می‌دارد در صورتی‌که فرد مکلف به پرداخت نفقه باشد نفقه از اموال غائب اخذ می‌شود، یک تاسیس جدید است و در واقع به فرد واجب‌النفقه این اختیار را می‌دهد که در صورت غیبت پدر یا از امکانات ماده 1199 قانون مدنی و یا از امکانات وی طبق ماده 1205 استفاده نماید به عنوان مثال در صورت غیبت پدر و تمکن مالی وی فرد واجب‌النفقه می‌تواند یا بر اساس ماده 1205 از اموال غائب بر اساس حکم دادگاه به عنوان نفقه استفاده نماید و یا علیه جد پدری اقدام به طرح دادخواست حقوقی و یا شکایت کیفری نماید. بنابراین در فرض سئوال چون عدم قدرت به انفاق در ماده 1199 صرفاً عدم قدرت مال را در‌بر‌نمی‌گیرد و شامل غیبت نیز می‌شود، امکان طرح شکایت کیفری علیه جد پدری وجود دارد.