شاکی دادخواستی به طرفیت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی مشهد کشور به خواسته ابطال عبارت «اعمال جراحی... بلفاروپلاستی (جراحی پلک)» از نامه شماره 495/402 د مورخ 24/01/92 معاونت درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و 46509/92 مورخ 01/02/92 به دیوان عدالت اداری تقدیم کرده که به هیات عمومی ارجاع شده است متن مقرره مورد شکایت به قرار زیر می‌باشد:
از نامه شماره 495/402 د مورخ 24/01/1392:
جناب آقای دکتر آذر پژوه
معاون محترم درمان دانشگاه علوم پزشکی خدمات بهداشتی درمانی مشهد
موضوع: در ارتباط با مجوز اعمال جراحی رینوپلاستی و... در درمانگاه های تخصصی پوست و مو
سلام علیکم، با صلوات بر محمد و آل محمد (ص) و تقدیم احترام، بازگشت به نامه شماره 633448/91 مورخ 19/12/91 در خصوص انجام اعمال جراحی رینوپلاستی و بلفاروپلاستی در درمانگاه های تخصصی پوست و مو به استحضار می رساند درمانگاه تنها طبق ضوابط و شرایط موجود در آیین‌نامه درمانگاه تخصصی پوست و مو مجاز به انجام خدمات تشخیصی و درمانی می‌باشد و اعمال نامبرده شده در درمانگاه انجام پذیر نمی‌باشد./ دکتر سید سجاد رضوی مدیر کل دفتر نظارت و اعتبار بخشی امور درمان
از نامه شماره 46509/92 مورخ 01/02/1392:
به: سازمان محترم نظام پزشکی مشهد
سلام علیکم، احتراماً به استحضار می رساند به استناد نامه شماره 402/495/د تاریخ 24/1/92 وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی انجام اعمال رینوپلاستی و بلفاروپلاستی در درمانگاههای تخصصی پوست و مو مجاز نمی‌باشد.
دکتر سید حمیدرضا اسلامی - مدیر نظارت و اعتبار بخشی دانشگاه
دلایل شاکی برای ابطال مقرره مورد شکایت:
1. طبق بند 8 ماده 1 آیین‌نامه تاسیس درمانگاه تخصصی بیماری های پوست و مو، درمانگاه تخصصی بیماری های پوست و مو (مصوب وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی) پس از اخذ پروانه های قانونی (تاسیس و مسئول فنی) مجاز به «جراحی های تشخیصی و درمانی پوست همچون ضایعات bcc، scc که با بی حسی موضعی انجام می‌شود» می‌باشند.
2. عمل جراحی بلغارو پلاستی (جراحی پلک، لیفت پلک که برای حذف پف پلک بالا یا پآیین یا هر دو انجام می‌شود) از جمله اعمال جراحی است که به صورت سرپایی بدون بستری شدن و با بی حسی موضعی انجام می‌شود که مشمول بند 8 ماده 1 آیین‌نامه تاسیس درمانگاه تخصصی بیماری های پوست و مو مصوبه وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی می‌باشد. علاوه بر این به موجب منابع علمی و رفرنس های درسی پزشکی، عمل جراحی نیز آن را مجاز دانسته اند که از سوی انجمن متخصصین پوست ایران مطابق نامه شماره 128/97 مورخ 03/05/1397 موورد تایید قرار گرفته است.
3. معاونت درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به موجب نامه شماره د 495/402 د مورخ 24/01/92 و متعاقب آن دانشگاه علوم پزشکی مشهد برابر نامه شماره 46509/92 مورخ 01/02/92، برخلاف آیین‌نامه تاسیس درمانگاه تخصصی بیماری های پوست و مو، منابع علمی و رفرنس های درسی اعلام شده توسط دبیرخانه شورای آموزش پزشکی و تخصصی به عنوان محتوای درسی رشته های تخصصی مختلف، با قراردادن عمل جراحی بلفاروپلاستی (عمل جراحی پلک) در ردیف عمل رینوپلاستی (جراحی بینی) که عموماً با بی هوشی و غالباً در بیارستان انجام می‌شود برای هر دو یک حکم صادر و اعلام نموده است: «.... انجام عمل جراحی رینوپلاستی و بلفاروپلاستی در درمانگاه تخصصی پوست و مو مجاز نمی‌باشد.» ممنوعیت مذکور نسبت به عمل رینوپلاستی (جراحی بینی) که لزوماً با بی هوشی و بستری شدن و در بیمارستان انجام می‌شود مناسبت دارد. ممنوعیت برای عمل بلفاروپلاستی (جراحی پلک) که در سراسر کشور و در کلینیک های تخصصی انجام می‌شود و صرفاً برای شهر مشهد چنین ممنوعیتی مقرر شده است مصداق تبعیض ناروا (موضوع بند 9 اصل 3 قانون اساسی)، عدم برخورداری از حقوق مساوی (اصل 19)، عدم برخورداری از حمایت قانون (اصل 20)، تعرض به شغل اشخاص (اصل 21) عدم ایجاد امکان اشتغال به کار و شرایط مساوی برای همه افراد (اصل 28) می‌باشد.
در پاسخ به شکایت مذکور، سرپرست اداره کل حقوقی و تنظیم مقررات به موجب لایحه شماره 1320/107 مورخ 13/07/1399 به طور خلاصه توضیح داده است که:
1. طبق بند 1 ماده 1 قانون تشکیلات و وظایف وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، یکی از وظایف این وزارتخانه تدوین و ارائه سیاست ها، تعیین خط مشی ها و نیز برنامه ریزی برای فعالیت های مربوط به تربیت نیروی انسانی گروه پزشکی، پژوهش، خدمات بهداشتی، درمانی، دارویی، بهزیستی و تامین اجتماعی می‌باشد. همچنین برابر بند 11 و 12 و 14 ماده مذکور تعیین و اعلام استانداردهای مربوط به خدمات بهداشتی، درمانی، بهزیستی و دارویی، مواد دارویی، خوراکی، آشامیدنی، بهداشتی، آرایشی، آزمایشگاهی، تجهیزات و ملزومات و مواد مصرفی پزشکی و توانبخشی و بهداشت کلیه موسسات خدماتی و تولیدی مربوط به خدمات و مواد مذکور و صدور پروانه اشتغال صاحبان حرف پزشکی و وابسته پزشکی صدور، تمدید و لغوموقت یا دایم پروانه های موسسات پزشکی دارویی بهزیستی و کارگاه ها و موسسات تولید مواد خوراکی و آشامیدنی و آرایشی و بهداشتی از وظایف وزارت بهداشت اعلام شده است.
2- مطابق ماده 8 قانون تشکیل وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی مصوب سال 1364، کلیه موسسات و واحدهای بهداشتی و درمانی و پزشکی کشور که از طریق بخش خصوصی و غیر دولتی در امر بهداشت و درمان فعالیت دارند، از تاریخ تصویب این قانون باید تحت نظارت و کنترل و برنامه ریزی این وزارتخانه قرار گیرند و بند 1 آیین‌نامه اجرایی ماده 8 این قانون مقرر می دارد، اجازه تاسیس مراکز و موسسات پزشکی خصوصی فقط به اشخاص حقیقی و حقوقی که مدارک آنها توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تایید شده و صلاحیت آنان به تایید کمیسیون ماده 20 قانون مربوط به مقررات امور پزشکی و دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی و اصلاحات بعدی آن برسد، داده می‌شود.
3- به موجب ماده 1 قانون مربوط به مقررات امور پزشکی و دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی، ایجاد هر نوع موسسه پزشکی نظیر بیمارستان، زایشگاه، تیمارستان، آسایشگاه، آزمایشگا، پلی کلینیک، موسسات فیزیوتراپی، الکترو فیزیوتراپی و... به هر نام و عنوان باید با اجازه وزارت بهداری و اخذ پروانه مخصوص باشد، متصدیان موسسات مزبور ملزم به رعایت مقررات فنی مذکور در آیین‌نامه مربوط می‌باشند.
4- برابر بند الف ماده 72 قانون برنامه ششم توسعه، تولیت نظام سلامت در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی متمرکز می‌گردد. کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی اعم از دولتی و غیر دولتی، از جمله ارائه کنندگان خدمات سلامت، سازمانی و شرکت های بیمه پایه و تکمیلی موظفند از خط مشی ها و سیاست های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تبعیت کنند.
5- در ارتباط با انجام بلفاروپلاستی توسط متخصصین پوست حسب نامه شماره 559/505/د مورخ 26/03/1399 دبیرخانه شورای آموزش پزشکی و تخصصی مهارت های جراحی رینوپلاستی و بلفاروپلاستی در برنامه آموزشی رشته تخصصی بیماری های پوست لحاظ نگردیده است. بر این اساس نامه های معترض عنه با توجه به برنامه آموزشی رشته مذکور و در راستای وظایف و اختیارات این وزارتخانه تنظیم و ابلاغ شده است.
6- هیات عمومی دیوان عدالت اداری پیش از این در دادنامه های شماره 197 مورخ 10/05/1390 و 219 مورخ 10/03/1388
تعیین و اعلام استانداردهای مربوط به خدمات بهداشتی درمانی و نظارت و کنترل و برنامه ریزی در جهت اتخاذ روش های بهینه و موثر در امر تشخیص و درمان در موسسات و واحدهای بخش خصوصی و غیردولتی فعال از جانب وزارت بهداشت را مورد تایید قرار داده است.
7- موضوع ممنوعیت استفاده پزشکان عمومی از لیزر و... نیز قبلا طی پرونده کلاسه 95/368 با خواسته لغو اثراز تصمیم شماره 92/423 مورخ 03/10/1392 دبیر هیات ممتحنه رشته بیماری های پوست و تصمیم شماره 14611/402 د مورخ 28/07/1393 مدیر کل دفتر نظارت و اعتبار بخشی امور درمان وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی در هیات عمومی دیوان عدالت اداری مطرح گردید و درخواست لغو اثر از تصمیم شماره 423/92 مورخ 03/10/1392 دبیر هیات ممتحنه رشته بیماری های پوست ناظر بر اینکه پزشکان عمومی نمی توانند لیزر درمانی انجام دهند طی دادنامه شماره 365 مورخ 08/03/1397هیات عمومی دیوان عدالت اداری با استناد به ماده 8 قانون سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران مصوب سال 1383 و نظارت و کنترل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بر موسسات و واحدهای بهداشتی درمانی و پزشکی کشور که از طریق بخش خصوصی و غیردولتی در امر بهداشت و درمان فعالیت دارند، مطابق با قانون اعلام و قابل ابطال تشخیص نشد.
8- هیات عمومی دیوان عدالت اداری در دادنامه شماره 1297-1298 مورخ 22/12/1396به خواسته ابطال دستورالعمل شماره 505/1607/د مورخ 30/4/1395 شورای آموزش پزشکی و تخصصی، دائر بر ممنوعیت جراحان عمومی از اقدام عمل لیپوساکشن (اعم از لیپوماتیک، لیزر، لیپولیزر، واترجت، اولتراسونیک و روشهای مشابه، با این استناد که دستورالعمل شماره 1607/505/د-30/04/1395 قائم مقام دبیر شورای آموزش پزشکی و تخصصی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی خلاف قوانین مورد استناد شاکی و نیز خارج از حدود اختیارات مرجع تصویب نمی‌باشد نامه مزبور را قابل ابطال تشخیص نداده است.
پرونده شماره ه- ع/9900179 مبنی بردرخواست ابطال عبارت «اعمال جراحی... بلفاروپلاستی (جراحی پلک)» از نامه شماره 495/402 د مورخ 24/01/92 و 46509/92 مورخ 01/02/92 معاونت درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دانشگاه علوم پزشکی مشهد در جلسه مورخ 2/6/1400 هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی مورد رسیدگی قرارگرفت و اعضای محترم هیات به اتفاق به شرح ذیل مبادرت به صدور رای نمودند:
رای هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی
اولا براساس بند 11 ماده یک قانون تشکیلات و وظایف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مصوب 1367، تعیین و اعلام استانداردهای مربوط به خدمات بهداشتی و درمانی از وظایف وزارتخانه مذکور بوده و این امر در رای شماره 197 مورخ 10/5/1390 نیز مورد تاکید قرار گرفته است.
ثانیا براساس رای شماره 1298 - 1297 مورخ 22/12/1396 هیات عمومی دیوان عدالت اداری دستورالعمل شماره 505/1607/د مورخ 30/4/1395 شورای آموزش پزشکی و تخصصی که متضمن ممنوعیت جراحان عمومی از عمل لیپوساکشن (اعم از لیپوماتیک، لیزر لیپولیزر، واترجت، اولتراسونیک و روش های مشابه) بوده، مغایر قوانین و مقررات تشخیص و ابطال نگردید، لذا با اخذ وحدت ملاک از رای مذکور و با عنایت به اینکه عمل جراحی بلفاروپلاستی (جراحی پلک) نیز در زمره اعمال تخصصی می‌باشد که انجام آن نیاز به تخصص خاص خود را دارد، ممنوعیت مورد حکم نامه معترض عنه بر همین اساس و به نحو صحیح تبیین گردیده است.
بنابه مراتب مذکور، مفاد نامه شماره 495/402 د مورخ 24/01/92 و 46509/92 مورخ 01/02/92 معاونت درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دانشگاه علوم پزشکی مشهد متضمن امری مغایر قوانین و مقررات مذکور و خارج از حدود اختیارات مقام صادرکننده آن نبوده و قابل ابطال نمی‌باشد. این رای به استناد بند (ب) ماده 84 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب 1392 ظرف مهلت بیست روز از تاریخ صدور از جانب رییس محترم دیوان عدالت اداری یا 10 نفر از قضات محترم دیوان عدالت اداری قابل اعتراض است.
غلامرضا مولابیگی
رئیس هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی
دیوان عدالت اداری