صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1388/06/05
برگزار شده توسط: استان مرکزی/ شهر اراک
موضوع
نفقه زوجه در زمان عده وفات
پرسش
چنان‌چه زوج در حین زندگی مشترک فوت نماید، آیا در زمان عده وفات، زوجه محق دریافت نفقه است؟ در صورت مثبت بودن پاسخ، پرداخت نفقه به عهده چه کسی است؟
نظر هیئت عالی
مطابق ماده 1102 قانون مدنی، به محض این‌که نکاح به طور صحیح واقع شده و رابطه زوجیت به وجود آید، شوهر ملزم به پرداخت نفقه زن می‌شود. اگرچه پس از فوت زوج رابطه زوجیت قهراً قطع می‌گردد چنین تصور می‌شود که به علت قطع رابطه زوجیت زوجه در زمان عده که چهار ماه و 10 روز می‌باشد محق مطالبه نفقه نیست. در ماده 1110 سابق قانون مدنی هم گفته شده «در عده‌ی وفات زن حق نفقه ندارد» لیکن چون تصور مورد اشاره و مقررات ماده 1110 عادلانه نبود و زندگی زوجه در این مدت که تقریباً طولانی است مختل می‌شود، لذا ماده 1110 به موجب اصلاحی مورخ 1381/8/19 چنین مقرر داشته: «در ایام عده وفات، مخارج زندگی زوجه عندالمطالبه از اموال اقاربی که پرداخت نفقه به عهده آنان است (در صورت عدم پرداخت) تأمین می‌گردد». عبارت «در صورت عدم پرداخت» جواز مطالبه نفقه از وراث زوج است که اگر آن‌ها پرداخت نکردند از اقاربی که پرداخت نفقه به عهده آنان است تأمین می‌گردد.
نظر اتفاقی
با فوت زوج، رابطه زوجیت گسسته شده و در زمان عده وفات نفقه‌ای از محل ترکه زوج به زوجه تعلق نمی‌گیرد.
مبانی استدلال: با توجه به نظریات فقهی از جمله نظریات حضرت امام (ره) در کتاب تحریرالوسیله که اسباب وجوب نفقه را ذکر نموده، زوجیت یکی از اسباب نفقه است و در ایام عده وفات به زوجه نفقه‌ای تعلق نمی‌گیرد. و روایات متعددی نیز بر این امر دلالت دارد و ماده 1110 سابق قانون مدنی نیز به صراحت مقرر نموده بود در عده وفات زن حق نفقه ندارد. و ماده 1110 اصلاحی این قانون مصوب 1381/8/19 نیز دلالتی بر تکلیف در پرداخت نفقه از محل اموال زوج در ایام عده وفات ندارد و با توجه به این‌که در مورد نفقه اقارب در مواد 1195 و 1206 تعیین تکلیف گردیده، این ماده صرفاً تأکید بر مسئولیت اقارب نسبی در پرداخت نفقه با رعایت تقدم خط عمودی نزولی بر خط عمودی صعودی می‌باشد.