تاریخ نظریه: 1402/09/22
شماره نظریه: 7/1402/503
شماره پرونده: 1402-76-503ح
استعلام:
بر اساس مواد 308، 359، 404 و 425 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب 1379، در اعتراض به رای در صورت عدم همراهی برخی از محکوم‌علیهم (در حق بسیط و خواسته غیر قابل تجزیه) مابقی حق طرح دعوا دارند و نتیجه اعتراض اگر مثبت باشد، به غایبین نیز تسری دارد. آیا می‌توان ماهیت عمل حقوقی مذکور را اداره فضولی مال غیر (ماده 306 قانون مدنی) تلقی کرد؟ چنانچه پاسخ مثبت است و معترضین به رای که موفق به تغییر رای به نفع خود و غایبین شده‌اند، آیا می‌توانند حق مطالبه غرامت و هزینه‌ها و خسارات دادرسی مانند حق‌الوکاله را از دیگران بر اساس حصه آنها مطالبه کنند؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
اولا، با عنایت به ملاک مواد 308، 359 و 404 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب 1379، در فرض سوال که نسبت به رای صادره در دعوای غیر قابل تجزیه، یک یا برخی از محکوم‌علیهم اعتراض کرده‌اند، رای که پس از اعتراض صادر می‌شود، برای دیگر ذی‌نفعان دعوای یاد‌شده قابل استناد و بهره‌برداری خواهد بود.
ثانیا، تسری رای تجزیه‌ناپذیر نسبت به اشخاصی که مشمول دعوا بوده؛ اما در آن حضور نداشته‌اند؛ به سبب ماهیت خاص این دعاوی و به حکم قانونگذار است و نمی‌توان آن را با نهاد اداره مال غیر موضوع ماده 306 قانون مدنی مقایسه کرد که شخص با حسن‌نیت نسبت به اموال دیگری و به منظور اداره این اموال صورت می‌دهد؛ ارکان این نهاد (فضولی بودن اداره، غیر مقدور بودن تحصیل اجازه، ورود ضرر به مالک در نتیجه تاخیر در دخالت و ناتوانی مالک از اداره) کاملا متفاوت از دعوای تجزیه‌ناپذیر است و این دو نهاد با یکدیگر قابل انطباق نیستند.
ثالثا، با عنایت به مراتب پیش‌گفته، هرچند اقدام خواهان در دعوای تجزیه‌ناپذیر نفع دیگران را نیز در پی دارد؛ موجبی برای مطالبه خسارات دادرسی از دیگر اشخاص دارای نفع مشترک و غیر حاضر در دعوا نیست.