صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1397/05/02
برگزار شده توسط: استان سمنان/ شهر دامغان
موضوع
نحوه محاسبه خسارات ناشی از بر هم خوردن نامزدی
پرسش
مردی به خواستگاری دختری می‌رود و توافقات اولیه برای ازدواج، برقرار می‌گردد، ولیکن در روز عقد و در حین مراسم، مرد از ازدواج پشیمان شده و بی‌دلیل مراسم را ترک می‌نماید. حالیه دختر دادخواستی را تحت عنوان ورود خسارات معنوی و پدر وی دادخواستی را تحت عنوان محکومیت خوانده (مرد) به پرداخت خسارات وارده ناشی از هزینه کرد ایشان بابت هزینه سالن پذیرایی و پذیرائی از میهمانان و غیره تقدیم دادگاه نموده است. بفرمایید:
1- جایگاه مطالبه خسارت معنوی نزد قانونگذار ایران به چه صورت است و اینکه آیا دختر مستحق دریافت خسارت از این باب می‌باشد؟ نحوه محاسبه خسارت چگونه است؟
2- آیا پدر دختر از باب ادعای مطروحه مستحق دریافت خسارت می‌باشد؟
نظر هیات عالی
با توجه به مفاد مواد 1، 2، 3 و 10 قانون مسئولیت مدنی و ماده 14 قانون آیین دادرسی کیفری و براساس قواعد فقهی لاضرر، تسبیب و... کلیه خسارات مادی و معنوی وارد شده به اشخاص قابل جبران است و تحقق مسئولیت مدنی جبران خسارات معنوی نیز همانند زیان‌های مادی منوط به تحقق ارکان سه‌گانه (فعل زیان‌بار، وجود ضرر قابل مطالبه و رابطه علیت یا سببیت عرفی) می‌باشد. لذا در اصل لزوم جبران زیان‌های معنوی اعم از ذاتی یا اکتسابی (غیر ذاتی) تردیدی نیست و اساساً منشاء و مبنای حدیث نبوی (قاعده لاضرر و لاضرار فی‌الاسلام) مبتنی بر ایراد خسارت معنوی یکی از مهاجرین (سَمُرَه بن جُنْدَب) به مرد انصاری است. لیکن اختلاف در شیوه‌های جبران زیان‌های معنوی است؛ بنابراین با اثبات تقصیر خوانده (احراز رابطه سببیت عرفی) بین فعل زیان‌بار و خسارت معنوی ایجاد شده، رابطه علیت و سببیت محقق شده و مسئولیت جبران خسارت بر عهده عامل ورود زیان خواهد بود. در خسارت به سرمایه‌های غیرمادی ذاتی، امکان جبران معادل مالی و پول خسارت‌ها وجود ندارد؛ لیکن در خسارت‌های معنوی غیرذاتی یا اکتسابی چون در موضوع سوال، امکان ترمیم و تدارک زیان‌های معنوی به شیوه جبران خسارت‌های مادی وجود دارد و مولفه‌هایی چون موقعیت و شان خانوادگی و اجتماعی دختر، کیفیت آسیب وارده به دختر و خانواده‌اش و... را دادگاه در نظر می‌گیرد. در پاسخ به سوال دوم؛ پدر خانواده نیز از بابت هزینه‌های صرف شده می‌تواند اقدام به طرح دعوا و مطالبه خسارت نماید.
نظر اکثریت
هیچ خسارتی نباید جبران نشده باقی بماند بحث خسارات معنوی در حقوق جهان و نظام حقوقی ما فراز و نشیب زیادی داشته است رویه خیلی به سمت جبران این خسارت نرفته است. طریقه محاسبه بسیار دشوار است گاهاً با نظر کارشناس آن را تبدیل به امور مالی می‌کنند و گاه حکم به اعاده حیثیت معنوی داده‌اند.
در مورد پدر نیز قطعاً خسارات قابل مطالبه است چون ماده 1035 اشاره به «طرف دیگر» دارد که منظور دختر است و بنابراین خسارات مربوط به مغرور شدن پدر قابل مطالبه است.
نظر اقلیت
مطابق ماده 1035 قانون مدنی، نامزدی به هیچ عنوان الزامی نیست و با توجه به نص وارد اختلاف نمی‌شویم. در قانون مدنی این اصل وجود دارد که خسارت نبایست جبران نشده بماند و با علم به این موضوع ماده 1036 را حذف کرد؛ بنابراین نه خسارت مالی و نه معنوی قابل مطالبه نیست.