صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1384/01/10
برگزار شده توسط: استان قم/
موضوع
مطالبه مَهر توسط ورثه زوجه با توجه به تغییرات شاخص قیمت سالانه
پرسش
با توجه به تبصره ماده 1082 قانون مدنی اگر مَهر وجه رایج باشد و زوجه فوت کند ورثه او حق مطالبه مَهر با توجه به تغییرات شاخص قیمت سالانه زمان تأدیه نسبت به سال اجرای عقد را دارند؟
نظر هیئت عالی
در مقررات برای مطالبه دین به قیمت روز، دیون به دو نوع تقسیم شده است:
اولاً: در مورد مَهر، دادگاه‌ها و دوایر ثبت مکلفند به درخواست زوجه بر اساس شاخص بانک مرکزی ارزش دین را به قیمت روز محاسبه و دستور پرداخت را صادر کنند و در مورد سایر دیون محاسبه آن به نرخ روز منوط به دو شرط است: 1. مطالبه داین (طلبکار) 2. امتناع مدیون با تمکن از پرداخت. با فوت زوجه، مَهر حکم سایر دیون را دارد و اصل طلبی که زوجه بابت مَهر داشته طبق قاعده ارث به ورثه ایشان منتقل می‌شود و هر یک از ورثه می‌توانند به نسبت سهم‌الارث خود از اصل دین طلب خود را از شوهر متوفیٰ یا ماترک او مطالبه کنند.
ثانیاً: صراحت ماده 1 آیین‌نامه اجرایی تبصره ماده 1082 قانون مدنی بیانگر این است که مطالبه باید به درخواست زوجه باشد و با فوت وی این عنوان محقق نیست.
ثالثاً: مقررات مذکور برای تأمین حقوق زوجه وضع شده است؛ بنابراین با فوت زوجه در مورد انتقال چنین حقی به دیگران صراحت قانونی ندارد.
رابعاً: با توجه به مخالفت عمومات قانون مدنی و فتاوای بعضی از فقها با این تبصره باید اکتفا به موارد متیقن نمود که همان پرداخت مَهر به نرخ روز اختصاص به زوجه دارد.
نظر اکثریت
ماده 5 آیین‌نامه اجرایی تبصره ماده 1082 قانون مدنی، دادگاه‌ها و ادارات ثبت اسناد و املاک را موظف کرده در محاسبه میزان مَهر، وجه رایج تغییر شاخص قیمت‌ها را محاسبه کند. ورثه زوجه قائم‌مقام او محسوب می‌شوند و با استفاده از ملاک ماده 3 آیین‌نامه مرقوم، تاریخ فوت مبنای محاسبه مَهر است و دادگاه مکلف به تعیین تکلیف مَهر بر اساس آیین‌نامه است.
نظر اقلیت
بر اساس ماده یک آیین‌نامه اجرایی تبصره ماده 1082 قانون مدنی چنان‌چه مَهر وجه رایج باشد محاسبه تغییر شاخص قیمت سال زمان تأدیه نسبت به سال وقوع عقد منوط به درخواست یکی از زوجین است و مقررات مذکور برای تأمین حقوق زوجه وضع شده است. بنابراین، ورثه او فقط حق مطالبه اصل مَهر را دارند.