تفسیر شروط ضمن عقد صلح

تاریخ دادنامه قطعی: 1394/03/31
شماره دادنامه قطعی: ---

پیام: قراردادن شروطی چون حق فسخ به مدت حیات، تعیین ناظر برای اجرای صلحنامه و همچنین استفاده مصالح از منافع موضوع صلح به طور مادامالعمر، در عقد صلح، دلیل بر صوری بودن عقد و تعلق قصد مصالح به عقد وصیت نیست.

به تاریخ پنجم اسفند هزار و سیصد و نود و دو خانم س. ل. با وکالت آقای ا. ث. به طرفیت اداره کل..... استان... دادخواستی به خواسته صدور حکم اعلامی مبنی بر وصیت بودن ماهیت حقوقی سند رسمی شماره...... مورخ 1389/04/08 (غیرمالی) 2 - صدور حکم به بطلان مازاد بر ثلث سند مذکور به جهت عدم تنفیذ موکل به عنوان احدی از وراث موصی مقوم به پنجاه و یک میلیون ریال تقدیم دادگاه عمومی حقوقی اصفهان نموده و در متن دادخواست توضیح داده مرحوم ح. ل. (مورث خواهان) در مقام وصیت برای تعیین تکلیف ماترک خود پس از مرگ در تاریخ 1389/04/08 نسبت به تنظیم سند رسمی شمار..... در دفتر اسناد رسمی شماره.... اصفهان تحت عنوان ظاهری صلح مشروط با اختیار فسخ مادام العمر به نفع اداره کل..... استان.... اقدام می‌نماید. حال با عنایت به اینکه قصد انشاء واقعی مرحوم در تنظیم سند وصیت و نه صلح بوده که وقت در قراین و مفاد سند رسمی فوق‌الذکر موید این موضوع است و نظر به اینکه مرحوم ح. ل. با وصیت بر مازاد بر ثلث اموال خود وراث را از ارث محروم نموده‌اند مستند به مواد 837 و 843 قانون مدنی و قاعده العقود تابعه القصود، تقاضای صدور حکم مبنی بر اعلام وصیت بودن ماهیت حقوقی سند مذکور و به تبع آن اعلام بطلان سند رسمی شماره..... مورخ 1389/04/08 دفتر اسناد رسمی.... اصفهان نسبت به سهم‌الارث موکل از مازاد بر ثلث ترکه مرحوم مورد استدعاست دادخواست به شعبه یازدهم ارجاع گردیده است شعبه مرجوع الیه وقت رسیدگی تعیین و طرفین را دعوت نموده است. در تاریخ 1393/02/25 وکیل خواهان حاضر شد و خوانده اعلام حضور ننموده وکیل خواهان اعلام نمود در خصوص مورد وصایت را در قالب صلح نوشته اند و از قواعد آمره تخلف شده است و محرومیت از ارث هم ایجاد شده است دلایل وصیت تلقی نموده است این قرارداد عبارتند از ذکر تمام اموال مرحوم در سند از جمله سپرده‌ های بانکی و ذکر کلمه تحت هر شماره در انتهای جمله مربوط 1 - حق فسخ مادام العمرکه برای مصالح در نظر گرفته شده است 2 - حق استفاده مصالح از منافع موضوع صلح مادام الحیاه 3 - تعیین ناظر در اجرای سند صلح 4 - وصیت برای تصرف اموال در امر معین 5 - صوری بودن پرداخت مبلغ یکصد هزار تومان به اموری که اداره خوانده نمی‌تواند هیچ‌گونه سندی در این خصوص ارائه نماید. 6 - عدم هر گونه دخل و تصرف از طرف موصی‌له با متصالح در موضوع صلح و یا وصیت لذا از آن مقام محترم استدعای صدور حکم وفق خواسته را دارد و ضمنا یکی از مورد مذکور در سند قطعه زمینی است در کرج متعلق به موکل بود و مرحوم (پدرش) با وکالتی که داشته آن را به نام خود زده و متعاقبا به آموزش و پرورش صلح و یا وصیت نموده است. اداره..... استان... با معرفی‌نامه آقای ع. س. را به عنوان نمانیده حقوقی آن اداره معرفی کرده است. دادگاه در تاریخ 1393/03/11 در وقت فوق العاده ختم رسیدگی اعلام و رایی به شرح ذیل صادر نموده است. «... دادگاه با عنایت به محتویات پرونده و ضمن رد ایراد خوانده محترم مبنی بر اعتبار امر محکوم بها به دلیل مغایرت سبب و جهت دعوی حاضر با موضوع رسیدگی شده در شعبه ششم دادگاه‌های عمومی حقوقی کرج و با این استدلال که اولا هر انسانی تا زمانی که در قید حیات می‌باشد نسبت به مایملک خود حق هرگونه تصرفی دارد و می‌تواند مایملک خود را به هر طریق قانونی باشد مصرف نموده و در آن دخل و تصرف نماید. ثانیا هر عقدی بستگی به وجود قصد طرفین داشته و تابع قصد طرفین می‌باشد و قصد طرفین نظر به اینکه از امور باطنیه و پنهانی بوده و غالبا اطلاع از آن دشوار بوده لذا این قصد باید از مظاهر خارجی و آثار ظاهری و لوازم حاصله از آن استنکاف نمود و این مظاهر خارجی قالب قرارداد و الفاظ و عبارات و شروطی است که در قرارداد منعکس و مندرج شده بایستی مفاد قرارداد مورد توجه قرار گیرد و محاکم نمی‌توانند با تمسک به رعایت انصاف و نظم عمومی قرارداد را تغییر دهند و تفسیر قرارداد در جایی معنا و مفهوم دارد که قصد طرفین مبهم نبوده و در جهت کشف قصد طرفین تفسیر قرارداد معنا و مفهوم پیدا می‌کند. ثالثا آنچه مسلم است مورث خواهان قصد خود را در قالب صلح اعمال نموده که به طور دقیقی مشخص و منجز بوده و در صحت صلح مذکور خللی وارد نبوده و با توجه به اینکه قرارداد مذکور و سند آن به وسیله سردفتر اسناد رسمی تنظیم شده که فردی متخصص بوده... رابعا اقدام مورث خواهان به صلح اموال و دارایی خود به آموزش و پرورش که صلح به امور عام المنفعه بوده و این موضوع در فرهنگ و جامعه ایران مرسوم و متداول انجام می‌دهند و این خود موید توجه مورث خواهان به نوع قرارداد بوده و بیانگر قصد مشارالیه می‌باشد و خامسا از آثار سند رسمی اعتبار تمام مندرجات و محتویات و امضائات آن و عدم قابلیت اثبات مخالف بودن مندرجات سند رسمی به وسیله اماره قضایی و اعتبار آن در برابر اشخاص ثالث بوده لذا دعوی خواهان غیرثابت تشخیص داده و مستند به ماده 197 قانون آیین دادرسی مدنی و یا التفات به ماده 70 قانون ثبت اسناد و املاک حکم به بطلان دعوی خواهان صادر و اعلام می‌گردد پس از ابلاغ رای خانم س. ل. با وکالت آقای م.الف. ث. دادخواست فرجام‌خواهی تقدیم که پس از تبادل لوایح (هنگام شور قرائت می‌شود) پرونده به دیوان عالی کشور ارسال و به این شعبه ارجاع گردیده است. هیات شعبه پس از ملاحظه گزارش عضو ممیز به شرح آتی مبادرت به صدور رای می‌نماید:

نظر به اینکه فرجام‌خواهی به عمل آمده با هیچ‌یک از شقوق ماده 371 قانون آیین دادرسی مدنی منطبق نمی‌باشد و سند رسمی شماره..... مورخ 1389/04/08 که به عنوان صلح‌نامه تنظیم شده است دلیلی بر صوری بودن آن (اعم از نسبی و مطلق) وجود ندارد. مضافا اینکه ماهیت صلح و وصیت متفاوت است چه اینکه در عقد صلح انتقال مالکیت بعد از عقد در زمان حیات مصالح واقع می‌گردد در حالی که اثر وصیت بعد از حیات موصی می‌باشد و اگرچه در سند اشعاری مصالح شروطی را برای از اثر انداختن فوری تمام آثار عقد صلح درج نموده است لیکن هیچ‌یک از شروط اشعاری فاسد یا مفسد عقد نبوده و نیز دلیلی به صوری بودن آن و تعلق قصد و غرض مصالح به عقد وصیت نمی‌باشد چه اینکه شرط فسخ به مدت حیات و تعیین ناظر برای اجرای صلح‌نامه و همچنین استفاده از منافع موضوع صلح (مادام‌العمر) برای خود مصالح نمی‌تواند سند مذکور را به لحاظ مسامحه‌ای بودن عقد صلح تبدیل به وصیت نماید و آنچه مسلّم است قصد و غرض مصالح در این قرارداد واقعا صلح بوده است و بر همان مبنا شروطی درج کرده است بنابراین دادنامه فرجام‌خواسته صحیحا صادر شده است مستندا به مواد 370 و 371 قانون آیین دادرسی مدنی نتیجتا ابرام می‌گردد.

رئیس و عضو معاون شعبه --- دیوان عالی کشور

محمدهادی عبداله‌پور - دکتر غلامعلی صدقی