هیات تخصصی کار، بیمه و تامین اجتماعی
شماره پرونده: ه- ع/ 9800578 شماره دادنامه: 9909970906011196 تاریخ: 10/9/99
شاکی: مریم حاجی پیروتی
طرف شکایت: سازمان تامین اجتماعی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال نامه شماره 9099/97/130 (مورخ 22/5/1397) سازمان تامین اجتماعی
شاکی دادخواستی به طرفیت سازمان تامین اجتماعی به خواسته ابطال نامه شماره 9099/97/130 (مورخ 22/5/1397) سازمان تامین اجتماعی به دیوان عدالت اداری تقدیم کرده که به هیات عمومی ارجاع شده است. متن مقرره مورد شکایت به قرار زیر می‌باشد: «احتراما خواهشمند است دستور فرمایید اقدامات انجام یافته در ارتباط با بند یک نامه شماره 3518/94/5010 مورخ 9/10/94 را به تفکیک مشخصات بیمه شده لغایت 28/5/97 به این اداره کل اعلام نمایند.
ضمناً خاطرنشان می‌سازد در مواردی که بیمه قالیبافان و شاغلان صنایع دستی شناسه دار با لیست حق بیمه اجباری، بازرسی یا پروانه کسب در تداخل می‌باشد، قرارداد مربوطه از تاریخ تداخل لغو و می‌بایست در آمار ماهیانه لحاظ گردد».
دلایل شاکی برای ابطال مقرره مورد شکایت:
شاکی به موجب دادخواستی اعلام کرده است: [شکایت شخصی شاکی: اینجانب اقدام به واریز حق بیمه تحت عنوان «بیمه قالیبافی و شاغلان صنایع دستی» نموده ام و دارای مجوز شغل خانگی صادره از وزارت تعاون، کا و رفاه اجتماعی و وزارت صمت می باشم. همچنین گواهی صلاحیت حرفه ای صادره از اداره کل فنی و حرفه ای استان آذربایجان غربی نیز می باشم. ولی اخیراً رئیس مدیر کل تامین اجتماعی استان آذربایجان غربی (شعبه پیرانشهر) طبق نامه ای اقدام به حذف کلیه سوابق پرداخت حق بیمه اینجانب به جهت انعقاد قرارداد بیمه قالی بافان در دوره بیمه پردازی تحت عنوان بیمه قالیبافان و شاغلیان صنایع دستی شناسه دار نموده است].
شکایت نوعی شاکی:1- هرگونه اقدامی در این مورد باید مستند به قوانین جاری کشور باشد و حذف سوابق بیمه به علت تداخل پرداخت حق بیمه بدون مجوز قانونی صورت می‌گیرد.
2. فلسفه کلی و اولیه قانون تامین اجتماعی، اجرا و تعمیم و گسترش انواع بیمه های اجتماعی می‌باشد و این نامه مغایر با اصول کلی قانون تامین اجتماعی و همچنین ماده 3 قانون ساختار نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی (مصوب 21/21/1383)، ماده واحده قانون بیمه بازنشستگی، فوت و ازکارافتادگی بافندگان قالی، قالیچه، گلیم و زیلو (مصوب 11/9/1376) و همچنین ماده 5 آیین‌نامه اجرایی قانون بیمه تامین اجتماعی قالیبافان می‌باشد.
در پاسخ به شکایت مذکور، مدیر کل حقوقی سازمان تامین اجتماعی به موجب لایحه شماره 3518/94/5010 (مورخ 9/10/1394) به طور خلاصه توضیح داده است که:
1. در مورد تداخل «قرارداد بیمه قالیبافان و شاغلان صنایع دستی شناسه دار» با «لیست پرداخت حق بیمه، بازرسی، پروانه کسب، کارفرمایی و قرارداد پیمان»، قرارداد از تاریخ شروع تداخل، لغو شده و سوابق بیمه قالیبافان و شاغلان صنایع دستی شناسه دار نیز حذف می‌گردد (البته حق بیمه سهم بیمه شده به عنوان حق بیمه سهم درمان، باقی مانده و از استرداد آن خودداری می‌گردد).
2. ماده 12 (بند 1) قانون دیوان عدالت اداری، در رابطه با صلاحیت هیات عمومی به آیین‌نامه ها و سایر نظامات و مقررات دولتی و شهرداری ها از حیث مخالفت مدلول آن با شرع یا قانون می‌باشد. حال آنکه شاکی از یک نامه اداری شکایت کرده که بر مبنای روند تشریفات خاص تصویب شده و از شمول ماده قانونی مذکور خارج می‌باشد.
3. طبق ماده 1 قانون بیمه های اجتماعی قالیبافان، بافندگان فرش و شاغلان صنایع دستی شناسه دار (کد دار) (مصوب 18/5/1388)، از تاریخ ابلاغ این قانون، کارگران قالی و سایر مشاغل مشمول آن، تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی قرار می گیرند. ماده 1 و تبصره های ذیل آن، صرفاً برخی از مشاغل را نام برده و فقط آنان را مشمول اشتغال به فعالیت های مذکور دانسته است.
4. قانونگذار در بند ت ماده 1 آیین‌نامه اجرایی قانون بیمه های اجتماعی قالیبافان، بافندگان فرش و شاغلان صنایع دستی شناسه دار (کددار) (مصوب 22/9/1388)، مشاغلی را ذکر کرده که آنان را صرفاً مورد حمایت بیمه قالیبافان و مجاز به استفاده از آن دانسته است. این کار قانونگذار در راستای حمایت از صنعت فرش دستباف کشور و رونق آن است و اشتغال را شرط برخورداری از این کمک دانسته است؛ بنابراین عدم اشتغال یا اشتغال همزمان به مشاغل دیگر نقض غرض قانونگذار بوده و به این صورت هدف قانونگذار محقق نمی گردد.
5. طبق ماده 5 (تبصره 1) آیین‌نامه اجرایی قانون مذکور، استمرار بهره مندی افراد از حمایت های موضوع قانون، صرفاً در صورت تمدید مجوز فعالیت یا کارت شناسایی معتبر و کارت مهارت فنی با اخذ تاییدیه کتبی از دستگاه های ذی ربط مبنی بر اشتغال تمام وقت یا پاره وقت امکان پذیر است. بنابراین افراد باید گواهی در خصوص اشتغال در مشاغل ذکرشده را ارائه دهند.
6. طبق ماده 5 آیین‌نامه اجرایی قانون قالیبافان و شاغلان صنایع دستی شناسه دار، حق بیمه بر اساس قانون اصلاح بند «ب» و تبصره 3 ماده 4 قانون تامین اجتماعی به سازمان پرداخت می‌شود.
همچنین تعیین شرایط مربوط به عقد بیمه بین سازمان تامین اجتماعی و صاحبان مشاغل آزاد، در صلاحیت سازمان است؛ بنابراین طبق ماده 10 آیین‌نامه قانون بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد، در صورتی که اشخاص، دارای مشاغلی غیر از مشاغل مندرج در قانون قالیبافان شوند، از شمول بیمه مربوطه خارج می‌شوند و در صورتی که دوباره به آن شغل بازگردند، به بیمه پردازی خود در این زمینه ادامه خواهند داد.
برای مثال در مانحن فیه بدون اعلام به سازمان، برای شاکی از سوی اتحادیه زرگران و آرایشگران در رسته صنفی آرایشگری زنانه پروانه کسب صادر شده که با بیمه قالیبافی وی تداخل داشته است.
7. طبق فرم استعلام وضعیت اصناف کشور، دریافت پروانه کسب، یقینا برای فعالیت و اشتغال می‌باشد. بنابراین طبق تبصره 3 ماده 12 و همچنین ماده 77 قانون نظام صنفی، صدور کارت شناسایی در یک حرفه، به منزله اشتغال می‌باشد و در این مواقع، قرارداد منعقده حرف و مشاغل آزاد، باطل بوده و سوابق آن نیز قابل پذیرش نمی‌باشد. اما در مواردی که اشتغال بیمه شده به صورت اجباری، پروانه کسب و... با حرفه معرفی شده سنخیت داشته، یا از ابتدا برای محل کسب فعالیت های غیرقالیبافی و صنایع دستی مباشر تعیین شده باشد و یا در مواردی که پروانه کسب غیرمرتبط با حرف موضوع قانون مذکور، قبل از ثبت درخواست بیمه قالیبافان و انعقاد قرارداد بیمه شده، غیرفعال شده باشد، سوابق ذیربط با رعایت سایر شرایط مقرر، امکان پذیر می‌باشد.
پرونده شماره ه ع/9800578 مبنی بر درخواست ابطال نامه شماره 9099/97/130 (مورخ 22/5/1397 اداره کل تامین اجتماعی استان آذربایجان غربی)، در جلسه مورخ 3/9/1399 هیات تخصصی بیمه، کار و تامین اجتماعی مورد رسیدگی قرار گرفت و اعضا به اتفاق به شرح زیر اقدام به صدور رای نمودند:
رای هیات تخصصی بیمه، کار و تامین اجتماعی
نظر به اینکه اولاً با توجه به اینکه مطابق مواد 34 و 36 قانون تامین اجتماعی (مصوب 3/4/1354) که بیان می‌دارد کارفرما مسئول پرداخت حق بیمه سهم خود و بیمه‌شده به سازمان می‌باشد و در صورتی که بیمه‌شده برای دو یا چند کارفرما کار کند، هر یک از کارفرمایان مکلفند به نسبت مزد یا حقوقی که می‌پردازند حق بیمه سهم بیمه‌شده را به سازمان تامین اجتماعی پرداخت نمایند، اصل بر بیمه اجباری بوده و بیمه‌های قراردادی خاص هستند، علیهذا در تداخل حادث بین بیمه قالیبافان و شاغلان صنایع دستی شناسهدار و لیست حق بیمه اجباری، قرارداد بیمه قالیبافان و شاغلان صنایع دستی شناسهدار که قرارداد خاص می‌باشد، لغو می‌گردد.
ثانیاً با عنایت به اینکه مراد قانونگذار از شمول حق بیمه بر شاغلان در مشاغل مربوط به قالی، قالیچه و گبه و صنایع دستی خانگی و غیر آن در گروه‌های مصوب شناسهدار (کددار) و نیز مشمولان موضوع تبصره‌های 1 و 4 ماده 1 قانون بیمه‌های اجتماعی قالیبافان، بافندگان فرش و شاغلان صنایع دستی شناسهدار (کددار) (مصوب 18/5/1388) طبق بند ت ماده 1 آیین‌نامه اجرایی قانون بیمه‌های اجتماعی قالیبافان، بافندگان فرش و شاغلان صنایع دستی شناسهدار (کددار) (مصوب 22/9/1388)، حمایت از مشاغل مذکور بوده است و اشتغال همزمان در شغل دیگر می‌تواند نقض غرض قانونگذار محسوب شود، لذا لغو قرارداد متداخل با قرارداد بیمه اجباری مغایرتی با قوانین نخواهد داشت.
بنا به مراتب فوق، آن قسمت از نامه شماره 9099/97/130 (مورخ 22/5/1397 اداره کل تامین اجتماعی استان آذربایجان غربی) که بیان می‌دارد «در مواردی که بیمه قالیبافان و شاغلان صنایع دستی شناسهدار با لیست حق بیمه اجباری در تداخل می‌باشد، قرارداد مربوطه از تاریخ تداخل لغو و می‌بایست در آمار ماهیانه لحاظ گردد»، بر اساس آرای اعضای هیات تخصصی بیمه، کار و تامین اجتماعی به اتفاق مغایر قانون و خارج از حدود اختیارات مقام تصویب‌کننده تشخیص نگردید. این رای به استناد بند ب ماده 84 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب 1392 ظرف مهلت بیست روز از تاریخ صدور از جانب رئیس محترم دیوان عدالت اداری یا 10 نفر از قضات محترم دیوان عدالت اداری قابل اعتراض است.
غلامرضا مولابیگی - رئیس هیات تخصصی بیمه، کار و تامین اجتماعی دیوان عدالت اداری
پرونده شماره ه ع/9800578 مبنی بر درخواست ابطال نامه شماره 9099/97/130 (مورخ 22/5/1397 اداره کل تامین اجتماعی استان آذربایجان غربی)، در جلسه مورخ 3/9/1399 هیات تخصصی بیمه، کار و تامین اجتماعی مورد رسیدگی قرار گرفت و اعضا به اتفاق به شرح زیر اقدام به صدور نظریه نمودند:
نظریه اتفاقی هیات تخصصی بیمه، کار و تامین اجتماعی
نظر به اینکه اولاً با عنایت به اینکه پروانه کسب مطابق با ماده 5 قانون نظام صنفی (مصوب 24/12/1382) به منظور شروع و ادامه کسب‌وکار یا حرفه به صورت موقت یا دائم به فرد یا افراد صنفی برای محل مشخص یا وسیله کسب معین اعطا می‌شود و وفق ماده 5 آیین‌نامه اجرایی قانون بیمه‌های اجتماعی قالیبافان، بافندگان فرش و شاغلان صنایع دستی شناسهدار (کددار) (مصوب 22/9/1388)، بیمه‌شده مکلف است در دوره اعتبار کارت شناسایی و کارت مهارت فنی، مبلغ حق بیمه سهم خود را از تاریخ انعقاد قرارداد به صورت ماهانه به سازمان تامین اجتماعی پرداخت نماید و استمرار بهره‌مندی اشخاص از حمایت‌های بیمه‌ای منوط به اشتغال تمام‌وقت یا پاره‌وقت شده است، لذا از آن جهت که صرف داشتن پروانه کسب، موجب احراز اشتغال و پرداخت حق بیمه در حرفه مربوطه نمی‌شود، بنابراین لغو قرارداد بیمه قالیبافان و شاغلان صنایع دستی شناسهدار به علت تداخل با وجود پروانه کسب، مغایر با قوانین و خارج از صلاحیت واضع مقرره می‌باشد.
ثانیاً گزارشات بازرسی در رابطه با اشتغال به کاری غیر از شغل موضوع قرارداد بیمه قالیبافان و شاغلان صنایع دستی شناسهدار، صرفاً اماره است و خلاف آن قابل اثبات و در نتیجه قابل نقض می‌باشد و به همین دلیل لغو قرارداد بیمه‌ای به علت مذکور، از جهت اطلاق بازرسی و عدم منوط نمودن گزارشات آن به تایید نهادهای صالح، مغایر قانون و خارج از صلاحیت واضع مقرره تشخیص می‌گردد.
بنا به مراتب فوق، آن قسمت از نامه شماره 9099/97/130 (مورخ 22/5/1397 اداره کل تامین اجتماعی استان آذربایجان غربی) که بیان می‌دارد در مواردی که بیمه قالیبافان و شاغلان صنایع دستی شناسهدار با بازرسی یا پروانه کسب در تداخل می‌باشد، قرارداد مربوطه از تاریخ تداخل لغو و می‌بایست در آمار ماهیانه لحاظ گردد، بر اساس آرای اعضای هیات تخصصی بیمه، کار و تامین اجتماعی به اتفاق مغایر قانون و خارج از حدود اختیارات مقام تصویب‌کننده تشخیص گردید.
غلامرضا مولابیگی - رئیس هیات تخصصی بیمه، کار و تامین اجتماعی دیوان عدالت اداری