صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1388/03/11
برگزار شده توسط: استان خراسان جنوبی/ شهر سربیشه
موضوع
پرداخت دیون متوفی از دیه علی‌رغم رد ترکه توسط بعض از ورثه
پرسش
آقای (الف) که تمام مهر زوجه‌اش را به وی مدیون بوده، در اثر تصادف با اتومبیل تحت رانندگی آقای (ب) فوت نموده است و ماترک وی به چهار نفر شامل پدر، مادر، همسر و تنها فرزندش ارث رسیده است. والدین متوفی در مهلت قانونی مقرر در قانون امور حسبی با حضور در مرجع صالح، ماترک متوفی را به نسبت سهم خود اعلام نموده‌اند. متعاقباً همسر متوفی با توجه به این‌که در تصادف تقصیر متوجه (ب) بوده و زمینه تأمین و وصول مهر وی از محل دیه متعلقه وجود داشته، به طرفیت سایر ورثه به خواسته مطالبه مهر طرح دعوا می‌کند که منتهی به صدور حکم قطعی بدوی گردیده و اجراییه صادر می‌شود. از طرف دیگر با صدور حکم بر محکومیت (ب) به پرداخت دیه کامل مرد مسلمان در حق ورثه متوفی، پدر متوفی اصالتاً و به ولایت قهری از فرزند صغیر وی، و همچنین مادر متوفی با حضور در اجرای احکام دادسرا، از شکایت خود علیه راننده مقصر و از دیه متعلقه به نسبت سهم خود صرف‌نظر نموده‌اند. حال آیا با توجه به اعلام رد ترکه از ناحیه آنان که موجبات عدم مداخله آنان در مطالبات و دیون متوفی را فراهم می‌نماید، اعلام گذشت و انصراف آنان از دیه نافذ و موثر می‌باشد و چنان‌چه این‌گونه است مصداق عدول از رد ترکه و مداخله در ماترک و در نتیجه توجه مسئولیت به آنان برای پرداخت دیون مورثشان چه می‌باشد؟
نظر هیئت عالی
نشست قضایی (5) مدنی: اولاً: دیه متوفی جزء ماترک محسوب است. ثانیاً: مستنبط از مواد 242 الی 254 قانون امور حسبی، منظور از رد ترکه عدم قبول مسئولیت ورثه نسبت به پرداخت دیون متوفی از ترکه می‌باشد. بنابراین، چون در سوال مطروحه، پدر و مادر متوفی اصالتاً و جد پدری صغیر ولایتاً قبول ترکه ننموده‌اند، در مقابل دیون متوفی از ترکه، هیچ‌گونه مسئولیتی ندارند و اما چون در سوال، قبول یا رد ترکه توسط زوجه متوفی به سکوت برگزارشده، طبق ماده 250 قانون مذکور این سکوت در حکم قبول ترکه است لذا طبق ماده 258 آن قانون مشارٌالیها مسئول پرداخت دیون متوفی از ترکه می‌باشد که پس از عمل تصفیه و پرداخت دیون متوفی چنان‌چه از وجوه دیه و سایر اموال متوفی مالی باقی باشد متعلق به کلیه ورثه نسبت به سهام آنها می‌باشد و چون در مانحن‌‌فیه والدین متوفی ترکه را رد نموده‌اند بنابراین، نمی‌توانند نسبت به دیه متوفی، حتی نسبت به سهام خودشان، از محکومٌعلیه گذشت نمایند. زیرا اصولاً پرداخت دیون متوفی قبل از ارث می‌باشد و چون رد ترکه نموده‌اند، نمی‌توانند همان‌طور که فوقاً بیان شد انصراف خود را اعلام نمایند. النهایه پس از پرداخت دیون متوفی توسط زوجه‌ای که اقدام وی در حکم قبول ترکه است، از جمله برداشت مهریه خود، چنان‌چه از دیه چیزی باقیمانده باشد متعلق به ورثه است آن‌گاه والدین متوفی نسبت به سهام خود و پدر نسبت به سهم صغیر با رعایت غبطه مولی‌علیه می‌توانند از محکومٌعلیه گذشت نمایند. بنابراین، نظرهای ابرازی که منطبق با نظر حاضر نیست، مورد تأیید نمی‌باشد.
نظر اکثریت
با توجه به این‌که پدر و مادر متوفی نسبت به سهم خودشان ترکه را رد نموده‌اند و با این رد موجبات عدم مداخله آنان در مطالبات و دیون متوفی فراهم گردیده، گذشت و عدول از ناحیه پدر و مادر متوفی موثر در مقام نیست. نحوه استدلال همکاران متفاوت است. بعضی استدلال نموده‌اند که ورثه تا قبل از پرداخت حقوق مالی و دیون متوفی حق قبول و رد ترکه را ندارند و بعد از فوت، ترکه بدواً به بدهکاران تعلق گرفته است و بعضی استدلال نموده‌اند که عدول نافذ نیست چون ورثه به قائم‌مقامی مورث محکوم می‌شوند و به عبارتی حقوق طلبکار بر مال متوفی است نه ورثه. بعضی استدلال نموده‌اند خون‌بها در کلمه ماترک مفروض مقتول است و عدول نافذ نیست چون موجب تضییع حقوق همسر متوفی بوده و بعضی استدلال نموده‌اند نتیجه رد ترکه به منزله اسقاط و دخالت در تصفیه دیون متوفی خواهد بود.
نظر اقلیت
به استناد ماده 606 قانون مدنی، رد ترکه قابل عدول است و هر یک از ورثه به تناسب سهم‌الارث مسئول پرداخت دیون خواهد بود.