درخواست صدور حکم حجر بعد از فوت

تاریخ دادنامه قطعی: 1394/01/26
شماره دادنامه قطعی: ---

پیام: در صورت تردید در حجر قبل از فوت متوفی با توجه به انجام اعمال و اقدامات حقوقی و اداری متعدد در زمان نزدیک به فوت، اعطای وکالت به خواهان و قبول وکالت توسط ایشان اقرار به عدم حجر متوفی در آن زمان محسوب می‌شود.

در تاریخ 1392/10/25 آقایان ف. الف. و س. الف. به وکالت از ورثه بلاواسطه و مع الواسطه مرحوم غ. ذ. یعنی آقایان ج.، م. ا. ع.ا. پسران و خانمها م. و م.دختران مرحوم غ. ذ. و نیز ف. ز. همسر وی و نیز س.، م.، ف. ر.نوه های متوفی و ج. ر. داماد وی تقاضای صدور حکم حجر غ. ذ. را می نمایند که در دادگاه عمومی تبریز به طرفیت م. ذ. فرزند دیگر متوفی و دادستان تبریز دادخواست می دهند و پرونده به شعبه بیست و یکم دادگاه حقوقی تبریز ارجاع می‌شود آقای الف. م. نیز به عنوان وکیل خوانده وارد پرونده می‌شود اولین جلسه دادگاه در تاریخ 1392/11/30 تشکیل می‌شود وکیل خوانده در اصالت مدارک بیمارستان ارائه شده توسط خواهان ها ابراز تردید نموده و درخواست می کنند اصول اسناد مطالبه شود و در ماهیت دعوی اعلام می نمایند که مرحوم ذ. در سالهای 1388 تا 1390 دهها بار در مراجع اداری و دفاتر اسناد رسمی مراجعه و اقدام اداری یا حقوقی انجام می دهند و حتی حدود 4 یا 5 ماه قبل از فوت 1390/02/29 وکالتنامه رسمی به نام احد از خواهان ها در معیت سایر خواهان ها صادر می‌شود و آخر الامر طبق گواهی پزشکی قانونی مورخه 1390/04/07 یعنی حدود یک ماه قبل از فوت اعلام شده از این به بعد قادر به اداره امور خود نمی باشم لذا تقاضای ردّ درخواست خواهان‌ها را دارم. وکیل خواهان ها در پاسخ اعلام می‌دارد مستند دعوای خواهان‌ها شهادت شهود و اسناد پزشکی است که در شعبه --- بازپرسی برابر با اصل شده و اصول آن در مراجع مربوطه موجود است دادگاه می‌تواند مطالبه کند در خصوص صدور سند وکالت در سه ماه قبل از فوت نیز بر فرض مالی بودن سند وکالت اخذ این سند منافات با حجر وی ندارد. و نظریه پزشکی قانونی نیز مربوط به همان زمان و مدارک موجود است و منافات با اعلام نظر جدید بر حسب اسناد جدید ندارد. عمده مدرک پزشکی ارائه شده توسط خواهان ها برگ 30 پرونده مبنی بر گواهی مراجعه بیمار به بیمارستان و تحت درمان قرار گرفتن به عنوان آلزایمر است. مدارک پزشکی به پزشکی قانونی ارسال می‌شود که پزشکی قانونی در تاریخ 1393/06/22 اعلام می‌نماید که کمیسیون پزشکی با حضور متخصص موضوع را بررسی و چنین اعلام نظر می نمایند. براساس گواهی صادره از سوی پزشک معالج نامبرده در سال 1385 با درجاتی از اختلالات شناختی (مشتمل بر اختلال در شناخت اطرافیان و پیدا کردن مسیر) در دو نوبت ویزیت شده اند، لیکن از سوی بستگان مستندات مکفی که موجب اقناع کارشناسان در خصوص ارزیابی شدت اختلالات شناختی و تعیین دقیق تاریخ شروع اختلالات شناختی گردد، ارائه نگردید. لذا با توجه به سوابق موجود در این اداره کل همانگونه که قبلا طی گواهی...صادره به تاریخ 1390/04/07 اعلام شده حداقل از تاریخ صدور گواهی فوق الذکر ( 1390/04/07 ) قادر به تصمیم گیری در امور مالی خود نبوده است. این نظریه توسط وکیل خواهان‌ها مورد ایراد قرار گرفته و تقاضای ارجاع امر به کمیسیون پزشکی و نیز تحقیق از بستگان و آشنایان متوفی می‌شود. اعتراض واصله در تاریخ 1393/02/13 از سوی شعبه --- دادگاه حقوقی به پزشکی قانونی تبریز منعکس می‌شود و پزشکی قانونی پس از بررسی امر در تاریخ 1393/06/02 به شرح زیر اعلام نظر مبنی بر تایید نظر قبلی می نمایند: احتراما در تاریخ 1393/05/28 جلسه کمیسیون پزشکی با شرکت سه تن از کارشناسان (متخصصین پزشکی قانونی، بیماریهای مغز و اعصاب و روانپزشکی) در محل اداره کل پزشکی قانونی استان آذربایجان شرقی در پاسخ به استعلام شماره.... تاریخ 1393/03/17 در خصوص آقای غ. ذ. فرزند م. با کد ملی.... و شماره پرونده --- تشکیل شده. پس از بررسی سوابق و مدارک پزشکی، استماع اظهارات شاکی،....، بحث و تبادل نظر به شرح زیر اظهار نظر گردیده است: خلاصه موضوع و سوال مرجع: طی کمیسیون تاریخ 1393/02/29 در خصوص نامبرده اعلام شده براساس گواهی صادره از سوی پزشک معالج نامبرده در سال 1385 با درجاتی از اختلالات شناختی در دو نوبت ویزیت شده اند لیکن از سوی بستگان مستندات مکفی که موجب اقناع کارشناسان در خصوص ارزیابی شدت اختلالات شناختی و تعیین دقیق تاریخ شروع اختلالات شناختی گردد ارائه نگردید لذا با توجه به سوابق موجود حداقل از تاریخ 1390/04/07 قادر به تصمیم گیری در امور مالی خود نبوده است. سوال: با توجه به اعتراض وکیل خواهان در خصوص اعلام نظر در مورد آقای غ. ذ. لذا تصاویر ارائه شده به پیوست جهت اخذ نظریه تکمیلی ارسال می‌شود. نتیجه کمیسیون: مدارک موجود و مدارک ارائه گردیده بررسی شد. با توجه به گواهی صادره از سوی پزشکان معالج و سوابق درمانی، احتمالا از سال 1385 مبتلا به درجاتی از اختلالات شناختی و حافظه بوده لیکن اظهار نظر قطعی در خصوص شدت اختلالات مذکور مقدور نمی‌باشد. نظریه جدید پزشکی قانونی به طرفین ابلاغ می‌شود و اعتراض وارد نمی نمایند لکن وکیل خواهان‌ها درخواست تحقیق از مطلعین و بستگان را مجددا مطرح می کند به هر حال دادگاه در تاریخ 1393/07/05 با اعلام ختم رسیدگی به شرح زیر مبادرت به صدور رای می‌نماید: در این پرونده وکلای دادگستری آقایان 1 - ف. الف. 2 - س. الف. به وکالت از آقایان و خانمها 1 - ج. 2 - م. 3 - ام.ع. ا. 5 - م. 6 - م. همگی ذ. فرزندان غ. 7 - ف. 8 - س. 9 - م. 10 - ج. 11 - ف. همگی ر. دادخواستی به طرفیت آقای م. ذ. فرزند غ. به خواسته صدور حکم حجر مورث مرحوم غ. ذ. از تاریخ 1384/01/15 تقدیم و خوانده منکر ادعای خواهان‌ها شده اند با ارجاع امر به پزشک قانونی و لحاظ سوابق پزشکی متوفی در اتخاذ تصمیم راجع به موضوع، نظریه واصله که مصون از تعرض از سوی متداعیین باقی مانده است حاکی است به رغم وجود درجاتی از اختلالات شناختی و حافظه از سال 1385 شمسی اظهار نظر قطعی مقدور نیست. دادگاه نظر به مراتب بالا و فقد کفایت ادله اثباتی خواهان‌ها در خصوص مورد ادعا و استصحاب بقای هوشیاری متوفی از زمان مورد اعلام، به نظر ادعای خواهان‌ها وارد نیست لذا با استناد به ماده 197 ق.آیین دادرسی مدنی حکم به رد دعوی خواهان‌ها را صادر و اعلام می دارد. رای صادره ظرف 20 روز از تاریخ ابلاغ قابل تجدیدنظر در محاکم محترم تجدیدنظر مرکز استان آذربایجان شرقی است. دادنامه به طرفین ابلاغ می‌شود و وکیل خواهان‌ها در فرجه قانونی مبادرت به تجدیدنظرخواهی می کند. عمده استدلال مطروحه در لایحه تجدیدنظرخواهی تکرار مطالب قبلی و به خصوص تقاضای تحقیق از بستگان و مطلعین می‌باشد به هر حال پرونده به شعبه سیزدهم دادگاه تجدیدنظر استان آذربایجان شرقی ارجاع می‌شود و دادگاه مزبور در تاریخ 1393/09/09 پرونده را ملاحظه و قرار استماع شهادت شهود را صادر می کند و برای 1393/10/07 تعیین وقت می‌شود. که از تعدادی از شهود به نام ا.ف و م. ع.س و ن.ت تحقیق می‌شود و شهادت به حجرانی بودن حال وی در سالهای آخر عمر و عدم شناخت اطرافیان می دهند. وکیل خوانده اظهار می‌دارد این سه نفر اطلاع دقیق در مورد مرحوم ندارند. در صورتی که پرونده شماره 92129 مطروحه در شعبه --- بازپرسی که منتهی به قرار منع پیگرد شده موضوع دلالت بر عدم حجر متوفی دارد. سپس از وکیل خواهان‌ها سئوال می‌شود که یکی از خواهان‌ها چند ماه قبل از فوت از مرحوم اخذ وکالت می نمایند اگر معتقد به حجر بودند چرا این اقدام را انجام می دهد. وی اظهار می‌دارد پدرم مریض بود توان انجام کارهای خود را نداشت من وکالت کاری گرفتم ضمنا تصویر برخی از مستندات پرونده مطروحه در شعبه --- از جمله گواهی پزشکی قانونی در تاریخ 1390/04/07 مبنی بر اینکه در خصوص غ. ذ. از وی معاینه روانپزشکی به عمل آمد و با پزشک معالج مشاوره شد به دلیل تحلیل نسوج مغزی دچار اختلالات شناختی گردیده و از لحاظ حقوقی می‌تواند در ردیف سفیه قرار گیرد و قادر به اداره امور مالی خود از این به بعد نمی‌باشد تاریخ دقیق شروع سفاهت به دلیل ماهیت مزمن و تدریجی اختلال مغزی مقدورنمی باشد. ضمنا دادگاه در تاریخ 1393/11/07 پرونده شعبه --- را بررسی و خلاصه آن را بررسی و در پرونده مندرج نموده‌اند که آقایان ا.و ج. ذ. به اتهام جعل و سوء استفاده از م. ذ. شکایت نموده‌اند 1390/12/09 و سپس بقیه وراث شکایت نموده‌اند و در مورد مشتکی عنهم قرار تامین صادر شده و در شکایت تعدادی از شهود به سلامت عقلی مرحوم غ. ذ. در عین معامله و اینکه امضا ها متعلق به خود ایشان است و سفید امضا نیست شهادت داده اند و سپس قرار منع تعقیب صادر و با اعتراض شکایت پرونده در شعبه --- جزایی مطرح و قرار صادره تایید شده است. در هر صورت دادگاه تجدیدنظر در تاریخ 1393/11/14 طی دادنامه شماره --- به شرح زیر مبادرت به صدور رای می‌نماید: در خصوص تجدیدنظرخواهی آقایان و خانمها 1 - ج. 2 - م. 3 - ا.ع 4 - ا 5 - م. 6 - م. همگی ذ. و فرزند غ. 7 - ف. ز. فرزند ا. 8 - س. 9 - م. فرزندان ج. 10 - ج. فرزند ح. 11 - ف. فرزند ج. و همگی ر.با وکالت آقایان ف. الف. و س. الف. وکلای پایه یک دادگستری به طرفیت آقای م. ذ. فرزند غ. با وکالت آقای الف. م.ت.ب. وکیل پایه یک دادگستری و خانم الف. ن.پ.ش. کارآموز وکالت پایه یک دادگستری از دادنامه شماره --- صادره در پرونده کلاسه --- شعبه محترم --- حقوقی دادگاه عمومی تبریز که به موجب آن حکم به رد دعوی تجدیدنظرخواه ها به خواسته صدور حکم حجر مورث طرفین مرحوم غ. ذ. از تاریخ 1384/01/15 صادر شده است با توجه به محتویات پرونده و مفاد دادخواست تجدیدنظرخواه ها و اظهارات محاکماتی طرفین و مدارک پزشکی تقدیمی تجدیدنظرخواه ها از صفحه 8 تا 16 پرونده و مفاد استشهادیه تقدیمی و اظهارات شهود تجدیدنظرخواه ها و مندرجات نظریات پزشکی قانونی صفحه 36 و 48 و عدم دفاع موثر تجدیدنظرخوانده و وکلای وی اعتراض معترضین را وارد و موجه تشخیص و مستندا به مواد 348 و 358 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی و مواد 57 ، 70 و 71 قانون امور حسبی و مواد 1207 ، 1208 و 1214 قانون مدنی دادنامه معترض عنه را نقض و با لحاظ گواهی مورخ 1385/02/23 مندرج در صفحه 14 پرونده حکم حجر مرحوم غ. ذ. را از تاریخ مذکور ( 1385/02/23 ) صادر و اعلام می‌نماید. در مورد تجدیدنظرخواهی تجدیدنظرخواه ها به طرفیت دادستان محترم شهرستان تبریز نظر به اینکه دادگاه محترم بدوی در این مورد در دادنامه معترض عنه نفیا و اثباتا اظهار نظر ننموده این دادگاه نیز به استناد ماده 349 قانون آیین دادرسی مدنی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی در این خصوص مواجه با تکلیف نمی‌باشد این رای ظرف بیست روز پس از ابلاغ قابل فرجام خواهی در دیوان عالی محترم کشور است. دادنامه مزبور به طرفین ابلاغ می‌شود. تاریخ ابلاغ به خواهان‌ها 1393/11/21 می‌باشد وکیل آنان در تاریخ 1393/12/05 مبادرت به فرجام خواهی می‌نماید که پرونده به دیوان عالی کشور ارسال و به این شعبه ارجاع می‌شود. هیات شعبه در تاریخ بالا تشکیل گردید. پس از قرائت گزارش آقای علی رازینی عضو ممیز و ملاحظه اوراق پرونده و نظریه کتبی آقای م. ارجمند دادیار دیوان عالی کشور اجمالا مبنی بر رسیدگی به تقاضای تجدیدنظرخواهی و صدور رای شرعی و قانونی مورد استدعاست. در خصوص دادنامه شماره --- تجدیدنظرخواسته مشاوره نموده چنین رای می دهد:

با توجه به صراحت نظریه های پزشکی قانونی در مورد حجر ایشان در زمان چند ماه قبل از فوت و وجود تردید در حجر قبل از آن تاریخ در نظریات پزشکی قانونی و اینکه مرحوم غ. ذ. در دو سال قبل از فوت مراجعات حقوقی و اداری متعدد داشته و از جمله به برخی از خواهان‌ها وکالت محضری در انجام برخی امور در زمان حدود چهار ماه قبل از فوت داده است و قبول وکالت توسط ایشان اقرار به عدم حجر متوفی در آن زمان می‌باشد بنابراین استدلال دادگاه بدوی (شعبه --- حقوقی تبریز) محکم و موجه می‌باشد و تنها مستند شعبه سیزدهم دادگاه تجدیدنظر در نقض این رای گواهی پزشکی مندرج در صفحه 14 است در صورتی که مفاد آن گواهی مراجعه مرحوم به پزشک جهت معالجه بیماری آلزایمر می‌باشد در حالی که داشتن آلزایمر در حد مراجعه اولیه به پزشک مستلزم حجر و سفاهت نیست علیهذا فرجام خواهی خوانده وارد می‌باشد و رای فرجامخواسته به استناد بند 2 ماده 371 آیین دادرسی مدنی نقض و پرونده جهت رسیدگی در شعبه دیگری از شعب دادگاه تجدیدنظر استان آذربایجان شرقی اعاده می‌شود.

شعبه --- دیوان عالی کشور- رئیس و مستشار و عضو معاون

علی رازینی - عبدالعلی ناصح - محسن یکتن خدایی