شاکی دادخواستی به طرفیت1- ابطال ماده 7 آیین‌نامه اجرایی معافیت تحصیلی مصوب 6/9/92 هیات وزیران
2- ابطال قسمت «تذکر مهم» ذیل ردیف 32 مندرج در صفحه 10 دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون ورودی دوره های کارشناسی ارشد نا پیوسته سال 1398 به خواسته ابطال 1- ابطال ماده 7 آیین‌نامه اجرایی معافیت تحصیلی مصوب 6/9/92 هیات وزیران 2- ابطال قسمت «تذکر مهم» ذیل ردیف 32 مندرج در صفحه 10 دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون ورودی دوره های کارشناسی ارشد نا پیوسته سال 1398 3- جزء «ث» از بند (9) بخش سوم از فصل دوم دستورالعمل جامع معافیت تحصیلی مورخ 1/9/96 4- ابطال جزء «الف» بند (2) مصوبه چهارمین جلسه شورای سنجش و پذیرش دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی مورخ 18/10/95 به دیوان عدالت اداری تقدیم کرده که به هیات عمومی ارجاع شده است متن مقرره مورد شکایت به قرار زیر می‌باشد:
1) ماده 7 آیین‌نامه اجرایی معافیت تحصیلی مصوب 6/9/93 هیات وزیران
معافیت تحصیلی دانشجویان انصرافی، در صورتی که تا یک سال پس از انصراف، در مقطع یا رشته یا دانشگاه جدید یا یک حوزه علمیه پذیرفته شوند، در طول مدت تحصیل در مقاطع دانشگاهی (از دیپلم تا دکترای تخصصی) مشروط به اینکه انصراف، در مدت مجاز موضوع تبصره (1) ماده (33) قانون (منظور قانون خدمت وظیفه عمومی) صورت گرفته باشد، فقط یک بار قابل تمدید است که در این صورت، مدت تحصیل قبلی جزء سنوات تحصیلی جدید محسوب نخواهد شد.
2) تذکر مهم: ذیل ردیف 32 مندرج در صفحه 10 دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون ورودی دوره های کارشناسی ارشد ناپیوسته سال 98
دانشجویان شاغل به تحصیل در مقاطع فوق، در صورت تمایل به ثبت نام و شرکت در آزمون کارشناسی ارشد ناپیوسته سال 1398 در صورت داشتن سایر شرایط و ضوابط مندرج در این دفترچه راهنما می‌بایست تا پایان مهلت مقرر ثبت نام آزمون کارشناسی ارشد ناپیوسته سال 1398، از تحصیل انصراف قطعی حاصل نمایند، در غیر این صورت در صورت پذیرفته شدن در آزمون، قبولی آنان «لغو» خواهد شد.
3) ماده 9 بخش سوم (معافیت تحصیلی دانشجویان داخل کشور) دستورالعمل جامع معافیت تحصیلی مصوب 1/9/1396 سازمان وظیفه عمومی ناجا: 9- به افراد ذیل معافیت تحصیلی دانشجویی تعلق نمی گیرد:... ث- مشمولانی که پس از ابلاغ قانون جدید (یعنی از 22/8/1390 به بعد) بیش از یک بار انصراف از تحصیل داده باشند.
4) جزء (الف) بند 2 مصوب چهارمین جلسه شورای سنجش و پذیرش دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی: «تمامی پذیرفته شدگان سنوات قبل (به جز پذیرفته شدگان روزانه آزمون سال قبل) در صورت ثبت نام در دانشگاه باید تا پایان زمان ثبت نام آزمون مربوط، انصراف از تحصیل دهند.»
دلایل شاکی برای ابطال مقرره مورد شکایت:
شاکی دانشجوی کارشناسی ارشد ورودی سال 1397 بوده که اقدام به شرکت مجدد در آزمون کارشناسی ارشد ناپیوسته سال 98 نموده و موفق به قبولی در دوره روزانه دانشگاه تهران شده است متعاقب آن به دلیل اینکه وی در سال 1391 یک بار از تحصیل انصراف داده و در دانشگاه دیگری ثبت نام کرده، مطابق مقررات مندرج در ستون خواسته از ثبت نام قطعی ایشان در دانشگاه مزبور جلوگیری به عمل آمده است حال ایشان برخورداری از امکان «تمدید یک ساله معافیت تحصیلی دانشجویان انصرافی» را مطابق قانون خدمت وظیفه عمومی، در طول هر مقطع ممکن قلمداد نموده و از این بابت این ماده را با مقرره های محل شکایت که این امکان را صرفاً «یک بار در طول کل مدت تحصیل» قانونی و مجاز نموده اند، دارای تعارض تلقی نموده و خواستار ابطال آن ها شده است.
در پاسخ به شکایت مذکور، مدیر کل حقوقی معاونت حقوقی رئیس جمهور به موجب لایحه شماره 98-2974-21 به طور خلاصه توضیح داده است که:
قانونگذار در ماده 35 قانون خدمت وظیفه عمومی و تبصره یک آن به منظور جلوگیری از استمرار و استفاده چند باره از معافیت تحصیلی که ممکن است منجر به منتفی شدن انجام خدمت وظیفه شود، به عنوان یک اصلی، صرفاً جواز استفاده از یک بار معافیت تحصیلی برای هر مقطع را داده است در ادامه و به منظور مساعدت با اشخاصی که به هر دلیل از تحصیلی انصراف می دهند، قانونگذار به صورت استثنایی در تبصره یک همان ماده جواز تمدید معافیت تحصیلی آن هم صرفاً یک بار در طول مدت تحصیل را داده است. ماده (7) آین نامه اجرایی معافیت تحصیلی نیز در تشریح حکم قانونگذار و با بیان مهلت زمانی انصراف، شرایط تمدید معافیت تحصیلی دانشجویان انصرافی را مقرر نموده است و حاوی هیچ حکمی خارج و فراتر از حکم قانونگذار نیست تا بتوان ادعای مغایرت آن را با مفاد قانون مطرح نمود.
سازمان سنجش آموزش کشور نیز با ارسال لایه دفاعیه بیان داشته:
1- سازمان سنجش آموزش کشور به عنوان یک دستگاه اجرایی صرفاً مجری برگزاری آزمون های ورود به دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی بوده و به هیچ وجه حق قانونگذاری ندارد. مصوبه مدنظر شاکی توسط شورای سنجش و پذیرش دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی که دارای شخصیت حقوقی مستقل است تصویب و عیناً در دفترچه راهنمای ثبت نام درج شده است.
2- براساس مقررات اعلامی از سوی سازمان نظام وظیفه عمومی هر فرد در هر مقطع یک بار می‌تواند از معافیت تحصیلی استفاده کند.
نامبرده یک بار در مقطع کارشناسی ارشد از معافیت تحصیلی استفاده کرده و مجدداً نمی تواند از معافیت تحصیلی در همین مقطع بهره مند شود. بنابراین مادامی که سازمان نظام وظیفه عمومی اقدام به صدور معافیت تحصیلی نکند دانشگاه تهران نمی تواند مشارالیه را به عنوان دانشجو نپذیرد.
در پاسخ به شکایت مذکور، مدیر کل حقوقی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به موجب لایحه شماره 240690/75/07 مورخ 15/9/1398به طور خلاصه توضیح داده است که:
مصوبه شورای سنجش و پذیرش ارتباطی به وزارت علوم ندارد. شورای موصوف شخصیت حقوقی مستقلی دارد. شکایت متوجه وزارت علوم نیست و صدور رد شکایت علیه این وزارت مورد تقاضا است.
در پاسخ به شکایت مذکور، مدیر کل حقوقی دانشگاه تهران به موجب لایحه شماره 156293515 مورخ 8/10/1398 به طور خلاصه توضیح داده است که:
دانشگاه تهران در خصوص مقرره مورد شکایت نه واضع مقرره بوده و نه ارتباطی دارد. بنابراین شکایت متوجه دانشگاه تهران نبوده و صدور رد شکایت علیه این دانشگاه مورد تقاضا است.
در پاسخ به شکایت مذکور، مدیر کل حقوقی سازمان وظیفه عمومی ناجا به موجب لایحه شماره 1724/10/60/1/23 مورخ 6/11/1398 به طور خلاصه توضیح داده است که:
1- مطابق تبصره 1 ماده 35 صدور معافیت تحصیلی برای هر مقطع فقط یکبار مقرر شده است و شاکی از این حق خود در مقطع کارشناسی پیشتر استفاده نموده است و صدور معافیت مجدد در قانون پیش بینی نشده است.
2- ماده 7 آیین‌نامه اجرایی معافیت تحصیلی، مطابق تبصره فوق الذکر است و صدور معافیت تحصیلی در مدت تحصیل در مقاطع دانشگاهی را صرفا یکبار قابل تمدید دانسته است. و با توجه به انصراف خواهان در مقطع کارشناسی، امکان انصراف مجدد وی در مقطع کارشناسی ارشد وجود ندارد.
3- اعطای معافیت تحصیلی مطابق تبصره 1 ماده 33 منوط به اشتغال به تحصیل دانشجو است که با عنایت به انصراف شاکی، این شرط در خصوص وی موجود نیست.
4- بر فرض پذیرش ادعای شاکی، حق بر تحصیل وی به موجب قانون از بین رفته است و نه آیین‌نامه.
5- مقنن در راستای لزوم انجام خدمت وظیفه از جانب اشخاص محدودیت هایی در حقوق اشخاص مقرر ساخته است از جمله مواد 33 و 35 قانون خدمت وظیفه که محدودیتی برای حق بر تحصیل محسوب می‌شود. امکان صدور معافیت تحصیلی برای یکبار نیز در همین راستا وضع شده است.
پرونده شماره ه- ع / 9802974 مبنی بر الزام به پذیرش و ثبت نام در دانشگاه تهران و ابطال ماده (7) آیین‌نامه اجرایی معافیت تحصیلی به شماره 145249/ت48080ه- مورخ 06/09/1392، قسمت «تذکر مهم» ذیل ردیف 32 مندرج در صفحه 10 دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون ورودی دوره‌های کارشناسی ارشد ناپیوسته سال 1398، جزء «ث» از بند (9) بخش سوم از فصل دوم دستورالعمل جامع معافیت تحصیلی مورخ 01/09/1396 و جزء «الف» بند (2) مصوبه چهارمین جلسه شورای سنجش و پذیرش دانشجو در دوره‌های تحصیلات تکمیلی مورخ 18/10/1395، در جلسه مورخ 07/04/1400 هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی مورد رسیدگی قرار گرفت و الزام به پذیرش و ثبت نام در دانشگاه تهران با اتفاق نظر اعضا به لحاظ موردی بودن در صلاحیت شعب دیوان عدالت اداری تشخیص شد و راجع به درخواست ابطال ماده (7) آیین‌نامه اجرایی معافیت تحصیلی به شماره 145249/ت48080ه- مورخ 06/09/1392، قسمت «تذکر مهم» ذیل ردیف 32 مندرج در صفحه 10 دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون ورودی دوره‌های کارشناسی ارشد ناپیوسته سال 1398، جزء «ث» از بند (9) بخش سوم از فصل دوم دستورالعمل جامع معافیت تحصیلی مورخ 01/09/1396 و جزء «الف» بند (2) مصوبه چهارمین جلسه شورای سنجش و پذیرش دانشجو در دوره‌های تحصیلات تکمیلی مورخ 18/10/1395 اکثریت اعضا به شرح ذیل مبادرت به صدور رای نمودند:
رای هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی
نظر به اینکه اولاً: به موجب ماده (35) قانون خدمت وظیفه عمومی مصوب سال 1363 با اصلاحات بعدی: «مشمولین دیپلم که حداکثر یک سال پس از فراغت از تحصیل در یکی از دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی داخل کشور که مورد تایید وزارتخانه‌های علوم و بهداشت می‌باشند پذیرفته شوند تا زمانی که وفق تبصره (1) ماده (33) به تحصیل اشتغال دارند، می‌توانند مشروط به اینکه دارای غیبت غیرموجه نباشند از معافیت تحصیلی استفاده نمایند. این معافیت برای هر مقطع فقط یک بار داده می‌شود. تبصره 1 (الحاقی 22/08/1390) - معافیت تحصیلی دانشجویان انصرافی در طول مدت تحصیل فقط یک بار قابل تمدید است». بنابراین قانونگذار به صورت استثنایی جواز تمدید معافیت تحصیلی را صرفاً یک بار در طول مدت تحصیل داده است. ثانیاً: ماده (7) آیین‌نامه اجرایی معافیت تحصیلی مصوب سال 1392 هیات وزیران و تبصره‌های ذیل آن نیز در مقام تبیین قانون مذکور بوده و با بیان مهلت زمانی انصراف، شرایط تمدید معافیت تحصیلی دانشجویان انصرافی را مشخص نموده و از این رو واجد حکمی فراتر از قانون نمی‌باشد. فلذا مطابق ماده (35) قانون مزبور و ماده (7) آیین‌نامه اجرایی معافیت تحصیلی، استفاده از معافیت تحصیلی توسط دانشجویان انصرافی صرفاً برای یک مرتبه در طول مدت تحصیل امکان‌پذیر است و عبارت «در طول مدت تحصیل» دلالتی بر استفاده دانشجویان انصرافی از معافیت تحصیلی در هر مقطع تحصیلی ندارد.
بنا به مراتب فوق مصوبات معترض عنه مغایرتی با قوانین و مقررات مذکور نداشته و خارج از حدود اختیارات مرجع وضع نبوده و قابل ابطال نمی‌باشد. این رای به استناد بند (ب) ماده 84 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ظرف مهلت بیست روز از تاریخ صدور از جانب رئیس محترم دیوان عدالت اداری یا 10 نفر از قضات محترم دیوان عدالت اداری قابل اعتراض است.
غلامرضا مولابیگی
رئیس هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری
پرونده شماره ه- ع / 9802974 مبنی بر الزام به پذیرش و ثبت نام در دانشگاه تهران و ابطال ماده (7) آیین‌نامه اجرایی معافیت تحصیلی به شماره 145249/ت48080ه- مورخ 06/09/1392، قسمت «تذکر مهم» ذیل ردیف 32 مندرج در صفحه 10 دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون ورودی دوره‌های کارشناسی ارشد ناپیوسته سال 1398، جزء «ث» از بند (9) بخش سوم از فصل دوم دستورالعمل جامع معافیت تحصیلی مورخ 01/09/1396 و جزء «الف» بند (2) مصوبه چهارمین جلسه شورای سنجش و پذیرش دانشجو در دوره‌های تحصیلات تکمیلی مورخ 18/10/1395، در جلسه مورخ 07/04/1400 هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی مورد رسیدگی قرار گرفت و درخواست ابطال ماده (7) آیین‌نامه اجرایی معافیت تحصیلی به شماره 145249/ت48080ه- مورخ 06/09/1392، قسمت «تذکر مهم» ذیل ردیف 32 مندرج در صفحه 10 دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون ورودی دوره‌های کارشناسی ارشد ناپیوسته سال 1398، جزء «ث» از بند (9) بخش سوم از فصل دوم دستورالعمل جامع معافیت تحصیلی مورخ 01/09/1396 و جزء «الف» بند (2) مصوبه چهارمین جلسه شورای سنجش و پذیرش دانشجو در دوره‌های تحصیلات تکمیلی مورخ 18/10/1395 با اکثریت آراء قابل ابطال تشخیص نشد و راجع به الزام به پذیرش و ثبت نام در دانشگاه تهران اعضاء به اتفاق به شرح ذیل اعلام نظر نمودند:
نظریه هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی
نظر به اینکه نظر به اینکه مطابق بند (1) ماده (12) قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392، رسیدگی به شکایات و تظلمات و اعتراضات اشخاص حقیقی و حقوقی از آیین‌نامه‌ها و سایر نظامات و مقررات دولتی و شهرداری‌ها و موسسات عمومی غیردولتی در مواردی که مقررات مذکور به علت مغایرت با شرع یا قانون و یا عدم صلاحیت مرجع مربوط یا تجاوز یا سوءاستفاده از اختیارات یا تخلف در اجرای قوانین و مقررات یا خودداری از انجام وظایفی که موجب تضییع حقوق اشخاص می‌شود از جمله صلاحیت‌ها و وظایف هیات عمومی دیوان عدالت اداری می‌باشد در حالی که آنچه مورد شکایت شاکی قرار گرفته الزام دانشگاه تهران به پذیرش و ثبت نام در این دانشگاه است و به لحاظ اینکه موضوع موردی بوده و از آیین‌نامه، بخشنامه، دستورالعمل و نظایر آن شکایت نشده فلذا از مصادیق صلاحیت هیات عمومی نبوده و در صلاحیت شعب دیوان عدالت اداری تشخیص می‌گردد و پرونده در اجرای بند (د) ماده (15) آیین‌نامه اداره جلسات هیات عمومی و هیات‌های تخصصی مصوب سال 1393 به اداره کل هیات عمومی ارسال می‌گردد.
غلامرضا مولابیگی
رئیس هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی
دیوان عدالت اداری