هیات تخصصی استخدامی
شماره پرونده:ه- ع؍ 9800441 شماره دادنامه: 9909970906010853 تاریخ: 31/6/99
شاکی:آقایان رضا زینعلی، محمدرضا اصفهانیان، احمد پیروزی و سید مهدی شریفی‌مقدم کاخکی با وکالت آقایان سید نورالدین نورالدینی و هادی امین طاهری
طرف شکایت:1- هیات وزیران 2- شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران 3- موسسه صندوق پس انداز کارکنان راه آهن جمهوری اسلامی ایران
موضوع شکایت و خواسته:1- ابطال عبارت «...هیات مدیره و بازرس صندوق توسط مدیرعامل راه آهن انتخاب می‌شود.» از مصوبه‌ی شماره 10464؍ت 213 ه- مورخ 12؍7؍1372 هیات وزیران به عنوان اصلاح ماده 49 آیین‌نامه استخدامی شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران ؛ 2- ابطال قسمت بین الهلالین بند 1 ماده 4 وماده 14 اساسنامه موسسه صندوق پس‌انداز کارکنان راه آهن جمهوری اسلامی ایران
هیات وزیران در اجرای بند 8 ماده 10 قانون تشکیل شرکت سهامی راه آهن جمهوری اسلامی ایران و اساسنامه آن مصوب سال 1366 اقدام به تصویب آیین‌نامه استخدامی شرکت راه آهن در سال 1369 نموده است که شکات به ماده 49 اصلاحی آن در خصوص تشکیل صندوق پس انداز کارکنان راه آهن و برخی مواد اساسنامه صندوق مذکور اعتراض داشته و تقاضای ابطال آن را نموده اند.
متن مقررات مورد شکایت:
الف) ماده 49 آیین‌نامه استخدامی شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران:
«به منظور تشویق کارکنان و پس‌انداز و آینده‌نگری، صندوق پس‌انداز کارکنان با شخصیت حقوقی مستقل و براساس مقررات قانون تجارت توسط راه‌آهن تاسیس می‌شود. هیات مدیره راه‌آهن عهده‌دار تهیه اساسنامه و ضوابط اجرایی مربوط خواهد بود.هیات مدیره و بازرس صندوق توسط مدیرعامل راه‌آهن انتخاب می‌شود. هر ماه تا (6%)ازحقوق مستخدمان به‌عنوان سهم مستخدم کسر و به علاوه مبلغی به‌عنوان سهم شرکت به صندوق مزبور واریز می‌گردد. جمع سهم مستخدم و سهم شرکت در هر حال از (10%) حقوق مستخدم بیشتر نخواهد بود.
تبصره 1 - کلیه وجوه و اموال و تعهدات صندوق فعلی پس‌انداز کارکنان به صندوق مذکور منتقل می‌شود.
تبصره 2 - از محل وجوه صندوق و کمک‌های شرکت به کارکنان وام پرداخت می‌شود.»
ب) بند 1 ماده (4) و ماده 14 اساسنامه صندوق پس‌انداز کارکنان راه آهن:
ماده 4) موسسه از ارکان زیر تشکیل می‌گردد:
1-4- مجمع عمومی (هیات مدیره راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران)
ماده 14)موسسه به وسیله هیات مدیره‌ای مرکب از سه یا پنج نفر که توسط مدیر عامل راه‌آهن ج.ا.ا انتخاب و معرفی می‌شوند، اداره می‌شود.مدیرعامل راه‌آهن حق دارد به تعداد مورد لزوم اعضای علی‌البدل هیات مدیره انتخاب نماید.
خلاصه دلایل وکلای شاکیان برای ابطال مقرره مورد شکایت: 1- براساس ماده (49) اصلاحی آیین‌نامه‌ی استخدامی شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران و از آنجا که ثبت موسسه‌ی صندوق پس‌انداز، طبق قانون تجارت صورت می‌گیرد، الزاماً برای ثبت موسسات مذکور، رعایت قانون تجارت لازم و ضروری است.2- طبق ماده (72) «لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت» مصوب (1347)، «مجمع عمومی» شرکت را متشکل از اجتماع صاحبان سهام می‌داند و این موضوع در مواد (107) و (108) قانون تجارت هم به صراحت ذکر شده است که «هیات مدیره»، از بین صاحبان سهام و توسط مجمع عمومی موسس و مجمع عمومی عادی انتخاب می‌شوند، اما طبق مصوبه‌ی مورد شکایت، هیات مدیره و بازرس صندوق، توسط مدیرعامل راه‌آهن انتخاب می‌شوند. لذا این قسمت از ماده (49) اصلاحی، مغایر صریح قانون تجارت است.3- ذیل بند (1) ماده (4) اساسنامه‌ی صندوق که هیات مدیره‌ی راه‌آهن، به‌عنوان مجمع عمومی قید شده است، مغایر ماده (72) قانون تجارت می‌باشد.4- براساس ماده (14) اساسنامه‌ی صندوق، هیات مدیره‌ی راه‌آهن، مرکب از سه یا پنج نفر است که توسط مدیرعاملِ راه‌آهن انتخاب و معرفی می‌شوند که اولاً این ماده، مغایر با مواد (107) و (108) قانون تجارت است که مقرر داشته «هیات مدیره»، از بین صاحبان سهام و توسط مجمع عمومی موسس و مجمع عمومی عادی انتخاب می‌شوند، ثانیاً مردّد بودن تعداد اعضای هیات مدیره، برخلاف اصل تنجز است.
خلاصه مدافعات طرف شکایت: 1- به استناد ماده (49) آیین‌نامه‌ی استخدامی راه‌آهن مصوب (1369) هیات وزیران، موسسه‌ی «صندوق پس‌انداز کارکنان رسمی راه‌آهن» تاسیس گردید که در سال (1370) تشکیل و در اداره‌ی ثبت شرکت‌ها، مستند به ماده (8) آیین‌نامه‌ی «ثبت موسسات غیر تجاری» به ثبت رسید. با اصلاح ماده (49) در سال (1372)، این موسسه منحل شد و صندوق جدیدی به نام «صندوق پس‌انداز کارکنان راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران» تاسیس گردید که این، یک موسسه‌ی غیر تجاری با شخصیت حقوقی مستقل می‌باشد.2- مطابق قانون تجارت، پس از انحلال موسسات و شرکت‌ها، دارایی آنها الزاماً بین سهامدارن تقسیم می‌شود، در صورتی که براساس ماده (50) اساسنامه‌ی صندوق، مانده‌ی دارایی پس از انحلال در اختیار ولیّ فقیه قرار می‌گیرد و این امر نشان‌دهنده‌ی این است که صندوق مذکور و دارایی آن به سهام یا سهم‌الشرکه منقسم نشده است. در راستای رفع هرگونه شبهه‌ی قانونی و شرعی، از دفتر مقام معظم رهبری استفتاء گردید و صراحتاً مرقوم فرمودند که باید براساس اساسنامه عمل شود.3- مبتنی بر اساسنامه، فقدان حق تملک دارایی موسسه به نسبت سرمایه‌ی خود بعد از انحلال، فقدان حضور در جلسات مجامع عمومی، فقدان حق رای در جلسات مجامع عمومی، فقدان حق دعوت از صاحبان سهام برای تشکیل مجامع عمومی و... همگی نشان‌دهنده‌ی آن است که اعضای صندوق، شریک یا صاحب سهم‌الشرکه نبوده‌اند.4- از آنجا که چون صندوق، دولتی یا در زمره‌ی موسسات سازمان‌های مندرج در ماده (10) قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری نیست، لذا خواسته‌ی شاکی مبنی بر ابطال اساسنامه‌ی صندوق نیز در صلاحیت دیوان نیست؛ چراکه صندوق دارای شخصیت حقوقی مستقل و غیردولتی است و هرگونه تغییر در آن، طبق ماده (45) اساسنامه‌ی صندوق، به پیشنهاد هیات مدیره یا مدیرعامل یا بازرس موسسه است.5- استناد وکیل خواهان به قانون تشکیل صندوق پس‌انداز مستخدمان رسمی کشوری مصوب (1353) و تسرّی آن به صندوق پس‌انداز کارکنان راه‌آهن، فاقد موضوعیت است، زیرا راه‌آهن به موجب ماده (1) قانون اساسنامه‌ی شرکت راه‌آهن، یک شرکت دولتی با شخصیت حقوقی مستقل بوده و ماده (2) قانون تشکیل صندوق پس‌انداز مستخدمان رسمی کشوری، قانونی مختص به وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی است و شامل شرکت‌های دولتی نمی‌گردد.6- با مداقه در ماهیت صندوق پس‌انداز و مقررات مربوط و توجه به وظایف و کارکردهای آن که صرفاً عهده‌دار نگهداری و اداره‌ی وجوه می‌باشد، مشخص می‌شود که اساساً این فرض که اعضای صندوق، سهامدار صندوق بوده و در نتیجه، خلاف مواد (107) و (108) و (72) قانون تجارت است، باطل و مخالف مقررات است.
پرونده در هیات تخصصی استخدامی مطرح و مورد رسیدگی قرارگرفت و اکثریت بیش از سه چهارم اعضاء هیات مصوبات مورد شکایت را قابل ابطال تشخیص ندادند و بنابراین با استعانت از خداوند متعال و به استناد بند «ب» ماده 84 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری در مورد آن به شرح زیر رای صادر می‌شود.
رای هیات تخصصی استخدامی
اولاً با توجه به این که به موجب بند 8 ماده 10 قانون تشکیل شرکت سهامی راه آهن جمهوری اسلامی ایران و اساسنامه آن مصوب سال 1366 یکی وظایف مجمع عمومی شرکت راه آهن: «بررسی و تصویب آیین‌نامه های استخدامی و مالی ومعاملاتی شرکت و ارائه آن به هیات وزیران جهت تصویب نهایی» می‌باشد و آیین‌نامه استخدامی شرکت راه آهن در سال 1369 پس از پیشنهاد مجمع عمومی آن شرکت به تصویب هیات وزیران رسیده است، فلذا هیات وزیران اختیار داشته ایجاد صندوق پس انداز کارکنان راه آهن را به عنوان یکی از موضوعات مرتبط با امور استخدامی کارکنان به موجب ماده 49 آیین‌نامه استخدامی شرکت راه آهن و اصلاحیه آن تجویز و برای ایجاد و اداره آن شرایطی را تعیین نماید، بنابراین از آنجایی که صندوق مذکور دارای شخصیت حقوقی مستقل بوده و به عنوان یک موسسه غیرتجاری به ثبت رسیده است، قید اینکه «هیات مدیره و بازرس صندوق توسط مدیرعامل راه آهن انتخاب می‌شود» در تصویب نامه هیات وزیران خارج از حدود اختیارات و مغایر با قانون نمی‌باشد. ثانیاً با توجه به این که صندوق پس انداز کارکنان راه آهن با رعایت مواد 584 الی 586 قانون تجارت به عنوان یک موسسه غیر تجاری تشکیل و اساسنامه آن با رعایت آیین‌نامه مربوط به ثبت تشکیلات و موسسات غیرتجاری مصوب سال 1337 تنظیم و به ثبت رسیده است و مفاد آن از جمله نحوه تشکیل و ترکیب هیات مدیره و مجمع عمومی صندوق امری «مخالف با انتظامات عمومی یا نامشروع» نمی‌باشد و انطباق اساسنامه صندوق مذکور به جهت ماهیت غیرتجاری آن با موادی از قانون تجارت که مرتبط با شرکت های تجاری است موضوعیت ندارد، بنابراین و من حیث المجموع مغایرت مقرره های مورد شکایت با قانون احراز نشد و لذا قابل ابطال نمی‌باشد و رای به رد شکایت صادر می‌شود. این رای مستند به بند «ب» ماده 84 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری صادر و ظرف بیست روز پس از صدور، از سوی ده تن از قضات یا رئیس محترم دیوان عدالت اداری قابل اعتراض می‌باشد.
رضا فضل زرندی- رئیس هیات تخصصی استخدامی