بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 504
تاریخ دادنامه: 31/5/1396
کلاسه پرونده: 93/587
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکیان: خانم زهرا و آقایان مجتبی و امیرحسین همگی صادقی منش با وکالت آقای محمد کربلایی امینی
موضوع شکایت و خواسته: 1- ابطال بند 3 مصوبه مورخ 1/3/1386 شورای عالی شهرسازی و معماری ایران 2- ابطال بند 1 صورتجلسه 19/5/1391 کمیسیون طرح تفصیلی شهر قم
گردش کار: شاکیان به موجب دادخواستی 1- ابطال بند 3 مصوبه مورخ 1/3/1386 شورای عالی شهرسازی و معماری ایران 2- ابطال بند 1 صورتجلسه 19/5/1391 کمیسیون طرح تفصیلی شهر قم را خواستار شده اند و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده اند که:
"ریاست محترم دیوان عدالت اداری
احتراماً، به وکالت از آقایان امیرحسین و مجتبی و خانم زهرا همگی صادقی منش شکات پرونده به استناد اصل 173 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ضمن تقدیم دادخواست و ضمایم پیوست به استحضار عالی می رساند مالکیت موکلین با استناد به تصویر مصدق اسناد رسمی در راستای ماده 22 قانون ثبت اسناد و املاک نسبت به سه دانگ از ششدانگ پلاک ثبتی 22 فرعی از 11247 اصلی واقع در بخش یک قم محرز و مسلم است. متاسفانه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در بند 3 مصوبه مورخ 1/3/1386 راجع به طرح جامع شهر قم و کمیسیون ماده 5 شورای عالی شهرسازی قم طبق بند 1 صورتجلسه 19/5/1391 راجع به عرض بلوار پیامبر اعظم(ص) (حرم تا حرم) بر خلاف اصل 85 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران که اشعار می دارد: «سمت نمایندگی قائم به شخص است و قابل واگذاری به دیگری نیست ومجلس نمی تواند اختیار قانونگذاری را به شخص یا هیاتی واگذار کند» اقدام به قانونگذاری نموده و بر خلاف قاعده تسلیط و موازین شرعی و قوانین مختلف در خصوص تملک اراضی و املاک مورد نیاز دستگاههای دولتی، نظامی و همچنین شهرداریها از قبیل: الف- لایحه قانونی نحوه خرید و تملک اراضی و املاک برای اجرای برنامه های عمومی، عمرانی و نظامی دولت مصوب 17/11/1358 شورای انقلاب جمهوری اسلامی ایران ب- قانون تعیین وضعیت املاک واقع در طرحهای دولتی و شهرداریها مصوب 29/8/1367 ج- قاعده لاضرر و لاضرار فی الاسلام د- اعتبار اصل تسلیط و مالکیت مشروع، تملک اراضی اشخاص وسیع تر از مورد احتیاج بدون رضایت مالکین را مجاز دانسته است و متاسفانه شهرداری منطقه 4 قم در سال 1389 با این ادعا که زمین موصوف در طرح شهرداری قرار گرفته بدون تصویب بالاتری مقام مسئول وفق ماده واحده قانون تعیین وضعیت املاک واقع در طرحهای دولتی و شهرداریها مصوب 29/8/1367 و قبل از تنظیم صورتجلسه 19/5/1391 کمیسیون ماده 5 شورای عالی شهرسازی قم و تنفیذ و تصویب نهایی آن توسط شورای عالی شهرسازی و معماری ایران موضوع قانون تاسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، با اعمال ماده 9 لایحه قانونی نحوه خرید و تملک اراضی و املاک مصوب 17/11/1358 و در راستای اجرای رای کمیسیون ماده 5 شورای عالی شهرسازی قم اقدام به تملک کل زمین یاد شده نموده است. حال آن که قطعه زمین موکلین در بدنه طرح قرار گرفته است و طبق نظریه فقهای معظم شورای نگهبان به شماره 41529/30/89- 26/11/1389 « تملک اراضی اشخاص وسیع تر از مورد احتیاج بدون رضایت مالک و فروش مازاد بر احتیاج توسط شهرداریها خلاف موازین شرع شناخته شده است».
اینک با عنایت به اعتبار اصل تسلیط و مالکیت و قوانین مربوط به نحوه تملک اراضی و املاک اشخاص و اینکه هیچ یک از وظایف و اختیارات شورای عالی شهرسازی و معماری ایران مقرر در ماده 2 قانون تاسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران مصوب سال 1351 متضمن تفویض اختیار سلب مالکیت مشروع اشخاص نمی‌باشد و با توجه به اقدامات غیر قانونی شهرداری منطقه 4 قم مستنداً به مواد 10، 80، 87 و 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری ضمن دستور مطالبه رونوشت صورتجلسه 19/5/1391 کمیسیون ماده 5 شورای عالی شهرسازی قم در خصوص عرض بلوار پیامبر اعظم(ص) (حرم تا حرم) از مرجع ذیربط و استعلام از شورای نگهبان تقاضای رسیدگی و ابطال مصوبات یاد شده را دارد."
متن دستورالعمل مورد اعتراض به قرار زیر است:
" 3- شورای عالی ضمن موافقت با الحاق روستای جمکران و موافقت با افزودن باند 400 متری (از خط محدوده تا روستای جمکران) و اراضی سمت شرق آن به محدوده شهر قم مقرر می‌نماید که نقشه تفصیلی اراضی اضافه شده صرفاً با کاربری خدمات عمومی در مقیاس منطقه فضای سبز و گردشگری (بدون کاربری مسکونی) تهیه شده و پس از طی مراحل استانی با تایید دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری به مراجع مربوطه ابلاغ گردد. "
در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل راه و شهرسازی استان قم با ارسال لایحه شماره 19980/116/ص-12/9/1393 توضیح داده است که:
" مدیر دفتر محترم هیات عمومی دیوان عدالت اداری
سلام علیکم:
احتراماً، عطف به اخطاریه به شماره پرونده 9309980900050417 تحت کلاسه 93/587-12/7/1393 در خصوص دادخواست آقای محمد کربلایی امینی به وکالت از زهرا، مجتبی و امیرحسین صادقی منش به استحضار می رساند:
1- قانون تاسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در 11 ماده و 5 تبصره پس از تصویب مجلس سنا در جلسه روز شنبه مورخ 12/12/1351، در جلسه روز سه شنبه 22/12/1351 شمسی به تصویب مجلس شورای ملی رسیده است بر اساس این قانون و مستفاد از مواد 1، 2 و 3 همان قانون این شورا با شرح وظایف مشخص و اعضایی مرکب از: 1- وزیر مسکن و شهرسازی 2- وزیر کشور و... تشکیل شده است آن چه واضح و مبرهن می‌باشد این است که مصوبات این شورا در حوزه های استانی به تصویب نمی رسد، از این رو مصوبه 24/2/1386 در خصوص طرح جامع شهر قم نیز از مصادیق بارز مصوبات شورای عالی شهرسازی و معماری ایران می‌باشد، لذا طرح دعوی به طرفیت دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری استان قم فاقد وجاهت قانونی بوده و محکوم به رد است.
2- صرف نظر از ایراد مطروحه و عدم توجه دعوی به دبیرخانه استانی، در جهت تنویر افکار آن هیات عمومی مراتب ذیل تقدیم می‌گردد:
الف- وکیل خواهان‌ها در دادخواست خود تقاضای ابطال بند 3 مصوبه 1/3/1386 شورای عالی شهرسازی و معماری ایران را نموده حال آن که مصوبه طرح جامع شهر قم در تاریخ 24/2/1386 توسط آن شورا به تصویب رسیده است.
ب- همان گونه که اشاره گردید مصوبات این شورا برابر قانون تاسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران مصوب 22/12/1351 به تصویب رسیده است اما وکیل این موضوع را به اصل 85 قانون اساسی تسری داده است. در حالی که در اصل 85 قانون اساسی به اختیارات قانونگذاری مجلس اشاره گردیده و هیچ سنخیتی با مصوبات شورای عالی شهرسازی و معماری ایران نداشته و ندارد زیرا کلیه مواد قانونی شورای عالی شهرسازی و معماری ایران توسط مجلس به تصویب رسیده است، لذا ممکن است مراد از اشاره وکیل به این اصل، ابطال قانون باشد نه مصوبه یاد شده!
ج- در خصوص خواسته ابطال صورتجلسه بند 1- 19/5/1391 نیز باید عنوان نمود که این صورتجلسه در راستای مصوبه مورخ 24/2/1386 صورت پذیرفته و به هیچ وجه به صورت مستقل و مجزا از مصوبه مذکور نبوده است و کاملاً منطبق با قوانین ومقررات مربوطه به تصویب رسیده است. لازم به ذکر است در نهایت تصویر این صورتجلسه به دبیرخانه شورای عالی شهرسازی ومعماری ایران در جهت ارائه به شورای عالی مبنی بر نیاز به تایید طرح ارسال می‌گردد.
د- وکیل در شرح شکایت خود به این مطلب اشاره نموده‌اند که: « زمین موکل ایشان در خارج از طرح بلوار پیامبر اعظم(ص) واقع شده است و شهرداری منطقه 4 مطابق لایحه قانونی تملک اراضی و املاک مورد نیاز دستگاههای دولتی، نظامی و همچنین شهرداریها و بدون تصویب بالاترین مقام مسئول اقدام به تملک نموده است». آن چه که در پاسخ به این ادعا می‌بایست عنوان شود این است که: هر گونه اقدام از سوی شهرداری مربوطه در حدود وظایف و صلاحیت ذاتی خود بوده است و بالطبع هرگونه اقدام خارج از قوانین ومقررات و بر فرض اثبات نیز متوجه همان مرجع خواهد بود، لذا اثبات ادعای اقدامات غیر قانونی مرجع یاد شده و آن هم بدون بررسی و حتی تعیین مختصات (نقاطutm) کاری عبث و بیهوده است. طرح دعوی ابطال اقدامات تملکی و ابطال مصوبات (فارغ از صحت و سقم آن) نیز دو مقوله مجزا از یکدیگرند که نیاز به تقدیم دادخواست مستقل و رسیدگی در مراجع ذیصلاح قانونی دارد، فلذا تسری دادن این موضوع به شورا و یا هر مرجع دیگر غیر مرتبط، فاقد هرگونه وجاهت قانونی می‌باشد.
النهایه با عنایت به مراتب فوق دعوی متوجه این اداره کل (دبیرخانه کمیسیون شورای عالی شهرسازی قم) نبوده و این اداره کل هیچ گونه دخل و تصرفی در ملک مورد ادعا نداشته و ندارد. لذا ضمن تقدیم تصویر صورتجلسه مورخ 19/5/1391، تقاضای رد دعوی از محضر آن هیات عمومی مورداستدعاست. "
در خصوص ادعای شاکیان مبنی بر مغایر بودن بند 3 مصوبه مورد اعتراض با شرع مقدس اسلام، قائم مقام دبیر شورای نگهبان به موجب لایحه شماره 1774/102/95-12/5/1395 اعلام کرده است که:
" بند 3 مصوبه کمیسیون ماده 5 شورای عالی شهرسازی و معماری قم خلاف موازین شرع تشخیص داده نشد در مورد تملک ملک شاکی چنانچه متقاضی مدعی وقوع تخلف از موازین شرعی یا قانونی توسط شهرداری است می‌تواند به مرجع صالح قضایی مراجعه نماید. "
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 31/5/1396 با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
الف: با توجه به اینکه قائم مقام دبیر شورای نگهبان به موجب نامه 1774/102/95-12/5/1395 اعلام کرده است که فقهای شورای نگهبان، بند 3 مصوبه 1/3/1386 شورای عالی شهرسازی و معماری ایران را خلاف موازین شرع تشخیص نداده اند، بنابراین در اجرای حکم مقرر در تبصره 2 ماده 84 و ماده 87 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 و تبعیت از نظر فقهای شورای نگهبان، موجبی برای ابطال مصوبه از بُعد ادعای مغایرت با موازین شرعی وجود ندارد.
ب: با توجه به اینکه مطابق ماده 13 قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری مصوب سال 1362 مقرر شده است که الحاق واحد تقسیمات کشوری به جز استان با تصویب هیات وزیران امکان پذیر است ولی در بند 3 مصوبه 1/3/1386 شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، این شورا بدون توجه به حکم قانونی مذکور، روستای جمکران که به عنوان یکی از واحدهای تقسیمات کشوری است را به شهر قم الحاق کرده است، مغایر قانون تشخیص داده شد و مصوبه مذکور با استناد بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌شود.
ج: نظر به اینکه مصوبه مورخ 19/5/1391 کمیسیون طرح تفصیلی شهر قم متضمن وضع قاعده آمره مستقلی نیست و مراتب مذکور در آن به تایید نهایی کمیسیون مذکور محول شده است، بنابراین مصوبه مذکور از جمله مقررات مذکور در بند 1 ماده 12 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری تشخیص داده نشد و به همین جهت قابل رسیدگی و اتخاذ تصمیم در هیات عمومی دیوان عدالت اداری نیست.
محمدکاظم بهرامی - رئیس هیات عمومی دیوان عدالت اداری