صورتجلسه نشست قضایی (1)
تاریخ برگزاری: 1389/10/05
برگزار شده توسط: استان مازندران/ شهر قائم شهر
موضوع
شرط استحقاق دریافت اجرت المثل
پرسش
زن و شوهری بیست سال زندگی مشترک داشته‌اند و زوجه به مدت شش‌ماه از زوج تمکین نکرده و زوج عدم تمکین زوجه را در دادگاه ثابت و سپس دادخواست طلاق داده است و به علت عدم تمکین زوجه، وی را مستحق دریافت اجرت‌المثل نمی‌داند. آیا حق دریافت اجرت‌المثل زوجه برای تمام ایام زندگی از وی سلب خواهد شد یا این‌که صرفاً برای مدتی که از شوهرش تمکین نکرده است؟
نظر هیئت عالی
با توجه به فلسفه وضع تبصره ذیل ماده 336 قانون مدنی که با وجود اطلاق و عموم ماده 336 قانون مدنی تصویب شده است (مصوبه مجمع تشخیص مصلحت نظام 1385/10/23) نظر اقلیت که منطبق با تبصره مزبور است تأیید می‌شود.
نظر اکثریت
قسمت اخیر تبصره 6 ماده واحده قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب 1371 شرط استحقاق زوجه به دریافت اجرت‌المثل را عدم درخواست طلاق از زوجه و مبتنی نبودن تقاضای طلاق به تخلف زن از وظایف همسری یا سوءاخلاق و رفتار وی اعلام کرده است. در این مورد نیز علت درخواست طلاق از جانب زوج، تخلف زن از وظایف همسری است؛ لذا شرایط مقرر در ماده واحده برای پرداخت اجرت‌المثل موجود نیست. اگر زوجه از زوج تمکین نکند و زوج هم عدم تمکین زوجه را در دادگاه ثابت کند و پس از آن اقدام به طلاق زوجه نماید، زوجه نمی‌تواند در ضمن صدور گواهی عدم امکان سازش، درخواست اجرت‌المثل کند؛ هر چند که مدت زیادی با زوج زندگی مشترک داشته باشد.
نظر اقلیت
به موجب تبصره ماده 336 قانون مدنی چنان‌چه زوجه کارهایی را که شرعاً به عهده وی نبوده و عرفاً برای آن کار اجرت-المثل باشد به دستور زوج و با عدم قصد تبرع انجام داده باشد و برای دادگاه نیز ثابت شود؛ دادگاه حکم به پرداخت آن می‌کند. لذا اگر زوجه‌ای به مدت بیست سال با زوج زندگی مشترک داشته باشد، در هنگام صدور گواهی عدم امکام سازش، زوجه می‌تواند تقاضای اجرت‌المثل کند و دادگاه باید برای ایامی که زوجه از زوج تمکین می‌کرد و با وجود شرایط دیگر مقرر در ماده پیش‌گفته شده حکم به پرداخت اجرت‌المثل کند؛ هر چند که زوجه برای مدتی از زوج تمکین نکرده است. این عدم تمکین استحقاق ایشان را برای مطالبه اجرت‌المثل دورانی که از شوهرش تمکین می‌کرد از بین نمی‌برد و فقط برای مدتی که تمکین نکرده است، حق دریافت اجرت‌المثل را ندارد.
صورتجلسه نشست قضایی (2)
تاریخ برگزاری: 1389/10/10
برگزار شده توسط: استان مازندران/ شهر قائم شهر
موضوع
شرط استحقاق دریافت اجرت المثل
پرسش
پس از فوت زوج، آیا ادعای زوجه مبنی بر مطالبه اجرت‌المثل ایام مشترک دوران زناشویی مسموع است؟ در صورت مطالبه نحوه محاسبه آن چگونه است؟
نظر هیئت عالی
چنان‌چه ضمن‌عقد نکاح یا به موجب عقد خارج لازم، در خصوص امور مالی شرطی منعقد شده باشد که موجب اشتغال‌ذمّه زوج باشد، زوجه بعد از فوت می‌تواند بر اساس آثار قائم‌مقامی و نیز بر مبنای آثار تعهدات متوفیٰ، حق حاصله از شرط را مطالبه کند در غیر موارد مذکور آنچه که با توجه به سنوات زندگی مشترک و نوع کارهایی که زوجه در خانه شوهر انجام داده با توجه به وسع مالی زوج توسط دادگاه از باب بخشش (و نحله) برای زوجه تعیین می‌شود ناظر به زمان طلاق بین زوجین بوده و قابل انتقال به ذمّه ورثه زوج متوفی نیست.
نشست قضایی (5) مدنی: با توجه به تبصره الحاقی به ماده 336 قانون مدنی و این‌که موضوع مطروح راجع به اجرت‌المثل زوجه نسبت به خدماتی که در منزل زوج داشته تحت عنوان استیفا از عمل دیگری به وسیله قانون و شرع محترم شمرده شده و دارای مابه‌ازاء است با اثبات شرایط مندرج در قانون، یعنی این‌که کارهای انجام شده جزء وظایف شرعی زوجیت نبوده و قصد تبرع نداشته و با دستور زوج انجام شده باشد در زمان حیات زوج و یا پس از آن قابلیت مطالبه دارد.
نظر اکثریت
مطالبه اجرت‌المثل بر اساس ماده واحده قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام که در سال 1371 و بنابه ضرورت‌های خاص اجتماعی به تصویب رسیده است بر اساس تبصره 6 آن پس از طلاق و در صورت درخواست زوجه وفق بند «الف» آن دادگاه باید در صورت مطالبه سو برحسب مورد و پس از احراز شرایط استحقاق زوجه و هنگام صدور حکم طلاق با توجه به تغییر تبصره 3 و 6 قانون فوق‌الذکر از طرف مجمع تشخیص مصلحت نظام حکم صادر کند که با عنایت به مراتب فوق‌الذکر چون در قانون ماده واحده مذکور دادگاه‌ها فقط در زمان صدور حکم باید تعیین تکلیف کنند. پس از فوت زوج چنین دعوایی از طرف زوجه وجاهت قانونی ندارد و رویه قضایی اکثر شعب دادگاه‌های خانواده این است که حکم بر رد دعوای مذکور صادر کنند.
نظر اقلیت
اجرت‌المثل مورد مطالبه زوجه حق مکتسبه‌ای است که در هر حال بر اساس ماده واحده قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق از طرف زوجه قابل مطالبه است و چون این حق در هر زمانی قابل مطالبه است و اصل بر عدم تبرعی بودن اقدامات زوجه در زندگی مشترک می‌باشد و بر اساس ماده 336 قانون مدنی که زوجه برحسب دستور زوج و خواسته وی در دوران زناشویی امور مربوط به منزل را انجام داده است، مستحق اجرت عمل دوران مذکور می‌باشد و دادگاه باید به چنین دعوایی رسیدگی و در صورت احراز استحقاق زوجه وراث را محکوم به پرداخت مبلغ مورد خواسته از ماترک زوج بنماید.