صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1401/07/21
برگزار شده توسط: استان مازندران/ شهر نور
موضوع
اثر شرط مجهول در وضعیت معامله
پرسش
دو شخص با یکدیگر قرارداد بیع منعقد مینمایند. ثمن معامله نیز بهطور مقطوع، معلوم و معین به صورت وجه رایج تعیین میگردد. در ضمن عقد شرط میگردد که بخشی از ثمن به صورت نقدی پرداخت گردد و مابقی ثمن هر وقت خریدار مبیع را به شخص ثالث بفروشد به فروشنده پرداخت گردد. در چنین وضعیتی آیا فقط شرط به لحاظ مجهول بودن باطل است و مابقی ثمن حال محسوب میگردد یا به لحاظ سرایت جهل به عوضین معامله بطلان شرط موجب بطلان معامله خواهد شد؟
نظر هیات عالی
در فرض سوال، شرط به لحاظ مشخص نبودن زمان پرداخت باقیمانده ثمن، باطل است؛ لیکن مفسد و مبطل عقد نیست و جهل به عوضین ایجاد نمیکند؛ زیرا ثمن معین و مشخص است و با بطلان شرط، پرداخت باقیمانده ثمن حال میشود.
بدیهی است در صورت عدم اسقاط کافه خیارات ولو خیار غبن فاحش و افحش، خریدار مغبون حق اعمال فسخ ناشی از خیار غبن را خواهد داشت والا بنابر اصل صحت و لزوم عقد و قاعده اقدام، ملتزم به عقد بیع میباشد.
نظر اکثریت
شرط مذکور اگرچه باطل میباشد اما تاثیری در اصل قرارداد ندارد چون ثمن معامله به میزان مشخص تعیین شده است اگرچه زمان پرداخت مشخص نبوده و مجهول میباشد تنها شرط زمان پرداخت باطل است؛ لذا ثمن معامله حال تلقی میگردد. مضافا اینکه در قراردادها یکی از اصول، حاکم اصل بر صحت بوده و هرگاه شک در خصوص سرایت جهل شرط به عوضین حاصل گردد اصل بر عدم سرایت میباشد.
نظر اقلیت
شرط مجهول بوده و باعث جهل به عوضین خواهد شد و معامله از اساس باطل میباشد زیرا مطابق قاعده فقهی للاجل قسط من الثمن حاکم بوده و شرط زمان در میزان ثمن موثر میباشد و چون زمان مجهول است ثمن هم مجهول میباشد؛ لذا معامله باطل است.