بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 945
تاریخ دادنامه: 28/9/1396
کلاسه پرونده: 95/1502
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: خانم مریم کلهری
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند 12 مصوبه 3/5/1394 هیات امنای دانشگاه البرز در مورد دریافت شهریه از دانشجوی میهمان
گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال بند 12 مصوبه 3/5/1394 هیات امنای دانشگاه البرز در مورد دریافت شهریه از دانشجوی میهمان را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
"احتراماً به استحضار می رساند اینجانب مریم کلهر دانشجوی میهمان دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی البرز می باشم. به دلایل ایرادات قانونی مطروحه در ظهر دادخواست به مصوبه هیات امنای دانشگاه در مورد دریافت شهریه از دانشجوی میهمان اعتراض داشته و تقاضای نقض آن را دارم.
اینجانب مریم کلهر دانشجوی روازنه سال پنجم رشته پزشکی دانشگاه علوم پزشکی همدان می باشم که در سال 1393 به دلیل ناراحتی روحی و روانی با نظر معاون آموزشی دانشگاه همدان با توجه به نامه شماره 3422/36/16/پ/م-26/9/1395 معاونت دانشجویی به دانشگاه البرز منتقل شدم اما پس از گذشت دو ترم تحصیل در دانشکده پزشکی البرز و با توجه به رفع نسبی مشکلات روانشناختی اینجانب به گواه نمرات کسب شده، از نظر درسی کاملاً ارتقا و تقریباً بهبودی حاصل گردیده که در اواسط ترم سوم از سوی دانشکده پزشکی البرز به ما اعلام کردند بایستی مبلغ هشتاد میلیون ریال بابت شهریه هر ترم پرداخت شود.
با عنایت به اینکه شهریه جهت دانشجوی روزانه قانونی نبوده و از نظر مالی توان پرداخت نداشتم اعتراض کردم که مبنای قانونی شهریه چیست، ولی هیچ مدرکی به ما ارائه نشد و فقط شفاهاً گفتند که تصمیم هیات امنای دانشگاه است. علی ایحال به دلیل عدم توان مالی بابت پرداخت چهارصد و هشتاد میلیون ریال برای شش ترم باقی مانده، مجبوراً مصمم به عودت به دانشگاه مبدا (همدان) برای ادامه تحصیل شدم. لذا پس از درخواست ارائه و ارسال ریز نمرات واحدهای پاس شده به دانشگاه همدان، متاسفانه مواجه باممانعت مسئولین دانشگاه البرز برای ارسال نمرات و اصرار آنها مبنی بر دریافت شهریه شدم، لذا اینجانب اجباراً مجاب به پرداخت شهریه (هشتاد میلیون ریالی) گردیدم که به دلیل مشکلات مالی و به خاطر جلوگیری از لطمه تحصیلی مقرر شد، مبلغ ده میلیون ریال نقد و مابقی را به صورت اقساط پرداخت نمایم. اما متاسفانه نمرات کل واحدهای پاس شده از سوی دانشگاه البرز به دانشگاه مبدا (همدان) منتقل نگردید و تعدادی از نمرات واحدها به صورت گرویی نگه داشته شده است.
با عنایت به اینکه برقراری و دریافت هرگونه وجه می‌بایست به موجب قانون باشد و مطابق ماده 7 لایحه قانونی اصلاح مواد 7 و 8 قانون تامین وسایل و امکانات تحصیل اطفال و جوانان ایرانی مصوب سال 1358، تحصیل در دانشگاهها و موسسات آموزش عالی داخل کشور به صورت رایگان و در قبال تعهد خدمت برابر مدتی که از تحصیل رایگان استفاده کرده اند، مورد حکم مقنن قرار گرفته و پرداخت شهریه در فرضی اعمال می‌شود که کسی مایل به تحصیل رایگان نباشد و در سایر قوانین دلیلی بر محدودیت تحصیل رایگان در مراکز آموزش عالی وجود ندارد و از طرفی مطابق ماده 4 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب سال 1380، دریافت هرگونه وجه، کالا و خدمات تحت هر عنوان از اشخاص حقیقی و حقوقی توسط وزارتخانه ها، موسسات و شرکتهای دولتی غیر از مواردی که در مقررات قانونی مربوط تعیین شده یا می‌شود، ممنوع اعلام شده است. لذا ملزم کردن اینجانب به پرداخت شهریه برابر شهریه دانشجوی پردیس (آزاد) علاوه بر تحمیل هزینه بسیار سنگین موجبات ظلم نیز می‌گردد که بر خلاف صریح قانون است. لذا به دلایل ایرادات قانونی مطروحه در دادخواست به مبلغ دریافتی بابت شهریه از سوی دانشگاه معترض می باشم و از آن مقام عالی قضایی که به حق ملجا مظلومان و مرجع رسیدگی به مشکلات هستند، استدعا دارم:
1- با توجه به عدم همکاری مسئولین دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی البرز برای ارائه مدارک، لطف فرموده وفق تبصره 2 ماده 20 قانون دیوان عدالت اداری دستورات لازم صادر گردد.
2- با توجه به غیر قانونی بودن دریافت شهریه جهت دانشجوی روزانه دستور فرمایند تا نسبت به عودت مبلغ دریافتی و استرداد چک ها به اینجانب و ارسال نمرات به دانشگاه همدان اقدام لازم به عمل آید.
3- با توجه به اینکه مبالغ هنگفتی را من غیر حق از مردم اخذ کرده و از این طریق خسارات غیر قابل جبرانی را به ایشان تحمیل کرده است به نحوی که اثر سوء و نامتعارفی را از این طریق بر دانشجو و خانواده آنها وارد کرده است خواهشمند است دستور نقض مصوبه هیات امنای دانشگاه صادر فرمایند."
متن مقرره مورد اعتراض به قرار زیر است:
"12- به استناد قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی، بند ح ماده 20 قانون برنامه پنجم توسعه کشور (استفاده از ظرفیت مازاد) دانشگاه مجاز است برای آن دسته از دانشجویانی که به عنوان میهمان و یا انتقالی وارد دانشگاه می‌شوند و جزو ظرفیت اصلی دانشگاه قلمداد نشده و از ظرفیت مازاد دانشگاه استفاده می نمایند با اخذ شهریه به شکل زیر از سال تحصیلی 1395-1394 به بعد (نیمه دوم سال 1394) عمل نماید:
الف- دانشجویان واجد شرایط مندرج در آیین‌نامه نقل و انتقالات به همان روال سابق به دانشگاه مقصد بدون پرداخت شهریه انتقال یابند.
ب- دانشجویانی که معیارهای قطعی بند الف را نداشته باشند ولی به دلایل دیگر علاقمند به تحصیل در دانشگاه مقصد باشند در صورت تایید شورای نقل و انتقالات و وجود امکانات برای پذیرش آنها در قالب پردیس های خودگردان یا ظرفیت مازاد می‌توانند میهمان شده یا انتقال یابند. میزان شهریه این افراد معادل و همانند شهریه دانشجویان مازاد و یا پردیسهای خودگردان با رعایت کلیه ضوابط مربوطه اعم از شهریه ثابت، متغیر و تخفیف ها بوده که در سال مربوطه به تصویب هیات امنا رسیده است."
در پاسخ به شکایت مذکور، رئیس دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی البرز به موجب لایحه شماره 3099952-27/2/1396 توضیح داده است که:
"ریاست محترم هیات عمومی دیوان عدالت اداری
موضوع: پرونده کلاسه 95/1502
با سلام و کمال احترام
عطف به کلاسه فوق و ابلاغ نامه صادره منضم به تصویر دادخواست خانم مریم کلهری به طرفیت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی البرز مبنی بر نقض مصوبه هیات امنای دانشگاه در مورد دریافت شهریه از دانشجوی میهمان که در تاریخ 29/1/1396 به دبیرخانه این دانشگاه ابلاغ گردیده قبل از انقضای مهلت قانونی مقرر در مقام دفاع و پاسخ مراتب زیر را به استحضار می رساند:
1- هیات امنای دانشگاههای علوم پزشکی سراسر کشور از جمله هیات امنای دانشگاه علوم پزشکی البرز دارای صلاحیت ذاتی و انحصاری بر مبنای قوانین و مقررات ذیربط از جمله، مفاد ماده «یک» قانون تشکیل هیات امنای دانشگاه و موسسات آموزش عالی و پژوهشی (مصوبه جلسات 181 و 183 -23/12/1367 شورای عالی انقلاب فرهنگی) و ماده «7» قانون اخیرالذکر و بند «و» همین ماده بوده، به ویژه آن که بند «ب» ماده «20» برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی مصوب 15/10/1389 مجلس شورای اسلامی به صراحت اعلام نموده، «دانشگاهها، مراکز و موسسات آموزش عالی و پژوهشی و فرهنگستان هایی که دارای مجوز از شورای گسترس آموزش عالی وزارتخانه های علوم، تحقیقات و فناری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر مراکز قانونی ذیربط می‌باشند بدون الزام به رعایت قوانین و مقررات عمومی حاکم بر دستگاههای دولتی به ویژه قانون محاسبات عمومی، قانون مدیریت خدمات کشوری، قانون برگزاری مناقصات و اصلاحات والحاقات بعدی آنها و فقط در چارچوب مصوب و آیین‌نامه مالی و معاملاتی و اداری- استخدامی- تشکیلاتی مصوب هیات امنا که حسب مورد به تایید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و در مورد فرهنگستان به تایید رئیس جمهور می‌رسد عمل می نمایند.» ضمناً مزید استحضار معروض می‌دارد مستفاد از ماده یک قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور و تباصر ذیل آن مصوب 10/11/1395 مجلس شورای اسلامی و سایر مواد قانونی مرتبط، مصوبات هیات امنای دانشگاهی از قوت قانونی دائمی برخوردار می‌باشد.
2- همان گونه که مستحضر می باشید میهمانی و یا انتقال دانشجو به دلایلی که بعضاً خارج از اراده دانشجو می‌باشد، امری اجتناب ناپذیر بوده و از یک طرف برای دانشجوی میهمان هیچ گونه بودجه ای در اختیار دانشگاه مقصد قرار نمی گیرد و همچنین عدم پرداخت شهریه توسط این دسته از دانشجویان تحمیل هزینه اضافی به دانشگاه مقصد را در پی خواهد داشت و از طرف دیگر موجب افزایش تقاضای میهمانی از سوی دانشجویان و ایجاد فشار مضاعف به دانشگاههای مقصد برای پذیرش دانشجو و افزایش فشار بر دانشگاههای مناطق دور افتاده برای موافقت با خروج دانشجو جهت میهمان شدن در دانشگاههای دیگر را در پی خواهد داشت. بر همین مبنا بند «12» صورت جلسه هیات امنای دانشگاه علوم پزشکی البرز مورخ 3/5/1394 که اشعار می دارد: «به استناد قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی بند «ح» ماده 20 قانون برنامه پنجم توسعه کشور (استفاده از ظرفیت مازاد) دانشگاه مجاز است برای آن دسته از دانشجویانی که به عنوان میهمان و یا انتقالی وارد دانشگاه می‌شوند و جزو ظرفیت اصلی دانشگاه قلمداد نشده و از ظرفیت مازاد دانشگاه استفاده می‌نماید با اخذ شهریه به شکل زیر از سال تحصیلی 1395-1394 به بعد (نیمه دوم سال 1394) عمل نمایند:
الف- دانشجویان واجد شرایط مندرج در آیین‌نامه نقل وانتقالات به همان روال سابق به دانشگاه مقصد بدون پرداخت شهریه انتقال یابند.
ب- دانشجویانی که معیارهای قطعی بند الف را نداشته باشند ولی به دلایل دیگر علاقمند به تحصیل در دانشگاه مقصد باشند در صورت تایید شورای نقل و انتقالات و وجود امکانات برای پذیرش آنها در قالب پردیس های خودگردان یا ظرفیت مازاد می‌توانند میهمان شده یا انتقال یابند. میزان شهریه این افراد معادل و همانند شهریه دانشجویان مازاد و یا پردیس های خودگردان با رعایت کلیه ضوابط مربوطه اعم از شهریه ثابت، متغیر و تخفیف ها بوده که در سال مربوطه به تصویب هیات امنا رسیده است.» تصویب گردید.
همچنین به موجب تبصره «2» بند «ک» ماده «20» قانون برنامه پنجم توسعه میزان شهریه دریافتی از دانشجویان با توجه به نوع رشته و سطح خدمات آموزشی، کمک آموزشی و رفاهی ارائه شده، توسط هیات امنای دانشگاه تعیین و اعلام می‌شود.
3- از سوی دیگر موضوع هزینه های دانشجویان میهمان یا انتقالی طی متن مندرج در هامش نامه شماره 1687/500/د-10/6/1394 معاونت آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مورد موافقت وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قرار گرفته است.
4- ضمناً خاطر نشان می دارد: دانشجویانی که از دانشگاه علوم پزشکی البرز در سایر دانشگاههای علوم پزشکی سراسر کشور میهمان می‌شوند (به غیر از دانشجویان واجد شرایط مندرج در آیین‌نامه آموزشی دوره دکترای عمومی پزشکی - فصل هشتم انتقال) بر اساس مصوبات هیات امنای همان دانشگاههای مقصد هزینه میهمانی را پرداخت می نمایند. مع ذلک این رویه در کلیه دانشگاههای علوم پزشکی سراسر کشور نیز اجرا می‌شود.
5- لذا همان گونه که ملاحظه می فرمایید صرفاً دانشجویانی که فاقد شرایط مندرج در آیین‌نامه آموزشی دوره دکترای عمومی پزشکیفصل هشتم انتقال بوده و با درخواست و اختیار و ارائه شخصی مایل به انتقال و یا میهمانی در دانشگاه دیگر باشند موظف به پرداخت شهریه گردیده اند و چنانچه دانشجویی بر اساس ضوابط و مندرجات آیین‌نامه آموزشی دوره دکترای عمومی پزشکیفصل هشتم انتقال (مشمول ماده «50» آیین‌نامه آموزشی دوره دکترای عمومی پزشکیفصل هشتم، انتقالشامل چهار مورد خاص)، انتقال یابند یا به عنوان میهمان پذیرش گردد مشمول پرداخت شهریه نخواهد گردید. بنابراین مصوبات هیات امنای دانشگاه علوم پزشکی البرز از جمله بند «12» مصوبه مورخ 3/5/1394 در مقام ایفای وظایف ذاتی محوله بوده و قانوناً واجد تخدیش و ایراد به نظر نمی رسد لذا مستدعی رسیدگی و اخذ تصمیم قانونی شایسته می‌باشد.
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 28/9/1396 با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
بر اساس بند ب ماده 20 قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران مصوب سال 1389 مقرر شده، دانشگاه ها، مراکز و موسسات آموزش عالی و پژوهشی و فرهنگستان هایی که دارای مجوز از شورای گسترش آموزش عالی وزارتخانه های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر مراجع قانونی ذی ربط می‌باشند بدون الزام به رعایت قوانین و مقررات عمومی حاکم بر دستگاههای دولتی به ویژه قانون محاسبات عمومی، قانون مدیریت خدمات کشوری، قانون برگزاری مناقصات و اصلاحات و الحاقات بعدی آنها و فقط در چهارچوب مصوبات و آیین‌نامه های مالی، معاملاتی و اداری- استخدامی- تشکیلاتی مصوب هیات امنا که حسب مورد به تایید وزاری علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می‌رسد عمل نمایند. نظر به اینکه موضوع مصوبه مورد اعتراض از مصادیق امور مالی است، لذا مصوبه معترض به، مغایر قانون و خارج از حدود اختیارات مقام مصوب تصویب نشده و قابل ابطال تشخیص نشد.
محمدکاظم بهرامی - رئیس هیات عمومی دیوان عدالت اداری