تاریخ نظریه: 1401/08/04
شماره نظریه: 7/1401/55
شماره پرونده: 1401-76-55 ح
استعلام:
آیا شرط انفساخ پس از تحقق شرط فاسخ قابل اسقاط و عدول است؟ مانند آنکه، در قراردادی شرط شود در صورت عدم کارسازی چک توسط خریدار، معامله خودبهخود منفسخ میشود؛ اما بعدا فروشنده وجه چک را مطالبه و گواهی عدم پرداخت اخذ و یا طرح دعوا کند و یا آنکه فروشنده در خصوص عدم پرداخت وجه چک توسط خریدار تا مدت طولانی مثلاً یک یا دو سال پس از وقوع عقد واکنشی نشان ندهد، آیا با جمع دیگر قرائن و امارات دادگاه میتواند آن را عدول ضمنی از شرط فاسخ بداند یا این امر خلاف اصول حقوقی است؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
در این خصوص دو دیدگاه مطرح شد:
دیدگاه نخست:
در شرط فاسخ به سبب ابراز اراده در زمان عقد و به صرف تحقق موضوع شرط و بدون نیاز به ابراز اراده بعدی یکی از طرفین عقد منحل میشود؛ مگر آنکه از قرائن و امارات، التزام طرفین عقد به معامله پس از تحقق شرط احراز شود و یا آنکه طرفین امکان بازگشت عقد و آثار آن را حتی در صورت تحقق شرط فاسخ برای مدت معین در قرارداد، شرط کرده باشند.
دیدگاه دوم:
در شرط فاسخ با توجه به اینکه قصد طرفین از درج شرط، استفاده مشروطله از آن است؛ چنانچه مشروطله از استفاده از شرط منصرف شود، بقای عقد قابل پذیرش است؛ هر چند موضوع شرط محقق شود همچنان که اسقاط آن نیز امکانپذیر است؛ به عبارت دیگر، با توجه به اینکه ذینفع شرط، مشروطله است و متعهد نمیتواند از عهدشکنی خود و عدم اجرای تعهدات قراردادی منتفع گردد و مفروض آن است التزام متعهد به تعهدات خود جزو شروط بنایی و مورد قصد طرفین است، بنابراین در فرض سوال فقط ذینفع میتواند با تحقق موضوع شرط به انحلال قرارداد استناد کند.