صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1388/03/15
برگزار شده توسط: استان آذربایجان شرقی/ شهر تبریز
موضوع
اعتبار وصیت نامه ای که توسط شخص دیگری تحریر شده و به امضای متوفی رسیده
پرسش
در صورتی‌که وصیت به یکی از سه طریق: رسمی، سرّی و خودنوشت تنظیم نشود و موصی، وصیت خود را توسط یک نفر دیگر تحریر و امضا کند، اعتبار این وصیت‌نامه تا چه حد است؟
نظر هیئت عالی
به موجب ماده 276 قانون امور حسبی یکی از اقسام وصیت‌نامه، وصیت‌نامه خودنوشت است که بر طبق ماده 278 همان قانون، در صورتی معتبر است که تمام آن به خط موصی نوشته شده و دارای تاریخ روز، ماه و سال به خط موصی و به امضای وی باشد.
بنابراین، وصیت‌نامه خودنوشت که به خط موصی نباشد، به حکم ماده یاد شده از درجه اعتبار ساقط است و بدیهی است چنان‌چه همه وراث وصیت‌نامه خودنوشتی را که به خط موصی نبوده ولی به امضای او رسیده باشد را قبول داشته باشند، معتبر است و اگر یکی یا چند نفر از وراث این چنین وصیت‌نامه‌ای را نپذیرند، این وصیت‌نامه در مراجع رسمی پذیرفته نیست.
در ماده 291 قانون امور حسبی چنین مقرر داشته است: «هر وصیتی که به ترتیب مذکور در این فصل واقع نشده باشد در مراجع رسمی پذیرفته نیست مگر این‌که اشخاص ذی‌نفع در ترکه به صحت وصیت اقرار نمایند.»
وراثی که وصیت‌نامه را قبول دارند می‌توانند تنفیذ آن را از دادگاه درخواست نمایند تا دادگاه به موضوع رسیدگی و نسبت به آن قسمت که مورد پذیرش آن‌ها است حکم قانونی صادر نماید. رأی وحدت رویه شماره 54 - 1351/10/13 هیأت عمومی دیوان‌عالی کشور و مقررات ماده 832 قانون مدنی، موید این معنی است.
نظر اکثریت
این وصیت‌نامه حسب نص صریح ماده 291 قانون امور حسبی نسبت به سهم وراثی که مفاد آن را قبول دارند اعتبار دارد و قابل اجرا است. در خصوص وراثی که آن را قبول ندارند، ذی‌نفع دادخواست تنفیذ می‌دهد و محاکم نیز باید رسیدگی و اتخاذ تصمیم نمایند و منظور از پذیرفته نشدن نسبت به سهم وراثی است که وصیت‌نامه را قبول ندارند؛ یعنی قبل از تنفیذ قابلیت پذیرش ندارد.
نظریه شورای نگهبان و فتوای حضرت امام خمینی (ره) در تحریرالوسیله و رأی وحدت رویه شماره 54 - 1351/10/13 دیوان‌عالی کشور نیز موید مراتب فوق است.
نظر اقلیت
حسب صراحت ماده 291 قانون امور حسبی، وصیت‌نامه مزبور فقط نسبت به سهم اقرارکننده نافذ است و اعتبار دارد و در مورد سایر وراث با توجه به قسمت صدر ماده 291 قانون امور حسبی اعتباری ندارد و محاکم نیز نمی‌توانند به دعوای تنفیذ وصیت‌نامه مزبور رسیدگی و حکم به تنفیذ آن در خصوص وراثی که قبول ندارند، صادر کنند.