صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1388/09/04
برگزار شده توسط: استان آذربایجان غربی/ شهر بوکان
موضوع
نحوه و امکان افراز و فروش اعیانی املاک مشاع
پرسش
در فرض غیرقابل افراز بودن ملکی که یک دانگ آن وقف است، با توجه به مقررات ماده 597 قانون مدنی که تقسیم ملک از وقف را جایز می‌داند، دادگاه دستور فروش پنج دانگ مشاع را مطابق ماده 4 قانون افراز و فروش املاک مشاع مصوب 1357 صادر می‌کند. در صورت وجود جواز شرعی و قانونی براساس مواد 88، 89 و 90 قانون مدنی مبنی بر فروش یک دانگ موقوفه، کل ملک به فروش رسیده و سهم وقف منتزع و ثمن حاصل از فروش پنج دانگ بین مالکین مشاعی تقسیم خواهد شد.
نظر هیئت عالی
در مقررات مختلف از جمله ماده 104 مکرر آیین‌نامه قانون ثبت اسناد و املاک، ثبت اعیانی و مالکیت اعیانی جدا از مالکیت عرصه پذیرفته شده است. ماده 1 قانون افراز و فروش املاک مشاع، مصوب سال 1357، راجع به افراز املاک مشاع (اعم از اعیان و عرصه) بود. بنابراین، افراز اعیانی قانوناً معنی ندارد و بر اساس همین قانون، واحد ثبتی محل صالح به اقدام بوده و مطابق ماده 2 قانون مذکور؛ هر یک از شرکا حق اعتراض به تصمیم واحد ثبتی را دارند و دادگاه در صورت قبول اعتراض باید وارد ماهیت قضیه شده و حکم صادر نماید. با این ترتیب اتفاق‌نظر اعلام شده تأیید می‌شود.
نظر اتفاقی
مقنن در قانون افراز املاک مشاع قید اعیان را کتابت ننموده است، چرا که اولاً: قید املاک اعم شامل عرصه و اعیان خواهد بود و به زمین مملوک عرصه و به اموال غیرمنقول موجود در آن، اعیان گفته می‌شود. ثانیاً: اهم بحث افراز برخلاف تفکیک شرط اشاعه است. با این وصف پاسخ سوالات به شرح ذیل است:
الف: افراز اعیانی بدون افراز عرصه امکان‌پذیر خواهد بود.
ب: واحد ثبتی محل، صالح به افراز اعیانی خواهد بود.
ج: پس از اعتراض به تصمیم واحد ثبتی، دادگاه می‌تواند وارد ماهیت شود. اگر اداره ثبت قواعد را رعایت نکرد، به عبارتی از حیث تقسیم، مسیر صحیح را طی نکرده؛ مثلاً از حیث نقطه مکانی عدالت را مرعی ننموده است، دادگاه رأساً اقدام خواهد کرد.