صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1379/12/25
برگزار شده توسط: استان اصفهان/ شهر کاشان
موضوع
الزام شوهر به بذل مدت در نکاح منقطع نود و نه ساله
پرسش
اگر زنی برای مدت طولانی مثلاً نود و نه ساله به نکاح موقت مردی درآید و رفتار مرد موجبات عسر و حرج را برای او فراهم کرده باشد، آیا این زن می‌تواند برای استخلاص خود، از دادگاه الزام شوهر به بذل مدت را بخواهد؟
نظر هیئت عالی
با توجه به مبانی نظر و اسباب موجهه آن، نظر (الف) اتفاق‌نظر مورد تأیید است
نظر اتفاقی
ابتدا در ارتباط با طبیعت عقد نکاح و خصوصیات آن و تمایزی که با نکاح دائم دارد بحث شد و از قول یکی از فقها نقل شد که ظاهراً فتوای وی بر آن است که عقدهای موقت 99 ساله در حکم عقد دائم و آثار عقد دائم بر آن بار می‌باشد و از قول یکی از فقهای دیگر نقل شد که چون زن به اراده خود این مشکل را برای خود ایجاد کرده است؛ شارع مسئولیتی در قبال او ندارد.
متعاقب این بحث، اعضای شرکت‌کننده در این نشست به دو نتیجه رسیدند:
الف: «قاعده عسر و حرج بر تمام عقود اشراف دارد». از آن‌جا که دادگستری طبق قانون اساسی، مرجع رسیدگی به کلیه تظلمات می‌باشد؛ در صورت تقدیم دادخواست مذکور اگر با بررسی شرایط، عسر و حرج زن برای حاکم احراز شود به تبعیت از قاعده «لاضرر و لاضرار فی‌الاسلام» و با استفاده از فتاوی معتبر مورد بحث و اطلاق ماده 1139 قانون مدنی، شوهر را به بذل بقیه مدت عقد موقت الزام و محکوم می‌کند.»
ب: از آن‌جا که در عقد و نکاح قصد و اراده طرفین ملاک است و صرفاً بر مبنای مدت نود و نه ساله نمی‌توان قصد را احراز کرد و از طرفی با جاری شدن عقد طرفین به لوازم آن متعهد می‌شوند و خصوصیات و آثار عقد منقطع به نحوی است که عسر و حرجی که در نکاح دائم بروز می‌کند در متعه بروز نخواهد کرد؛ لذا نمی‌توان عسر و حرج را موجب فسخ آن دانست مگر این‌که خواهان ابتدا ثابت کند که قصد او عقد دائم بوده و پس از صدور حکم به عقد دائم زن و مرد، امکان طرح دعوای عسر و حرج وجود خواهد داشت.