صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1399/12/04
برگزار شده توسط: استان مرکزی/ شهر اراک
موضوع
لزوم ثبت رسمی معاملات خودرو
پرسش
در دعاوی الزام به تنظیم سند رسمی خودرو، معیار شناسایی مالکیت خوانده برگ سبز می‌باشد یا سند ثبت شده در دفاتر اسناد رسمی، به تعبیر دیگر آیا می‌توان مالک خودرو را به واسطه‌ی برگ سبز، همان شخصی دانست که در برگ سبز قید شده است و در صورت طرح دعوای الزام به تنظیم سند رسمی خودرو، محاکم می‌بایست ملاک را برای صدور حکم و احراز مالکیت سابق خوانده، استعلام مالکیت سابق از چه مرجعی (راهور یا...) قرار دهند؟
نظر هیات عالی
با توجه به اینکه برگ سبز خودرو به عنوان شناسنامه مالکیت خودرو در زمره اسناد رسمی غیر ثبتی است، بنابراین ظهور در مالکیت دارنده آن دارد؛ مگر اینکه به طرق قانونی خلاف آن ثابت شود.
نظر اکثریت
با توجه به اینکه موجب ماده 46 قانون ثبت اسناد و املاک، اصل بر اختیاری بودن ثبت اسناد است مگر در مواردی که خود قانونگذار تصریح به الزام متعاملین به ثبت اسناد معاملات آنها نماید، که در ماده 29 قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی مصوب 1389، قانونگذار نقل و انتقال خودرو را موکول به ثبت معامله نزد دفاتر اسناد رسمی نموده است، اگرچه ماده 20 آیین‌نامه مقرر مذکور نیز مبین این تکلیف است و نیز نظریه مشورتی شماره 2910/94/07مورخ 26/10/1394 اداره کل حقوقی قوه قضائیه، برگ سبز را براساس ماده 1278 قانون مدنی یک سند رسمی می‌داند ولی با توجه به حکم ماده 29 قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی، نقل و انتقال خودرو را موکول به تنظیم سندرسمی نزد دفاتر اسناد رسمی می‌داند، اگرچه رای وحدت رویه هیات عمومی دیوان عدالت اداری به شماره 421/422 مورخ 1/7/92 و رای صادره از شورای عالی ثبت و نیز رای شماره 9420/2251 مورخ 22/4/1394 کمیسیون وحدت رویه سردفتران نیز که در راستای بند 2 ماده 66 قانون دفاتراسناد رسمی و کانون سردفتران و دفتریاران، نیز همگی موید این بحث هستند. بنابراین با توجه به اینکه از شهریور1392 به بعد تمام اسناد نقل و انتقال خودرو که در دفاتر اسناد رسمی ثبت می‌گردد، درسامانه الکترونیکی اداره ثبت سوابق آنها وجود دارد، در پاسخ به قسمت اخیر سوال، محاکم در صورت طرح دعوای الزام به تنظیم سندرسمی می‌بایست مراتب نقل و انتقالات سابق رسمی انجام شده نسبت به خودرو متنازع فیه را از دفتر توسعه نرم افزار و خدمات الکترونیک اداره ثبت اسناد و املاک کل کشور استعلام نمایند. (لازم به ذکراست چون این سامانه با قوه قضائیه لینک نیست باید دستی استعلام شود). لذا محاکم با عنایت به اینکه تعویض پلاک عمدتاً از مواردی است که خصوصیت انتظامی دارد و وظیفه راهنمایی و رانندگی است ولی معاملات و عقود خصوصیت حقوقی دارند و طبق مقررات ثبتی، ثبت این ماهیت‌های حقوقی برعهده دفاتر اسناد رسمی گذاشته شده است، زمانی حکم به محکومیت خوانده دعوا خواهند داد که سند محضری سابق خودرو به نام خوانده باشد.
نظر اقلیت
با توجه به اینکه ملاک برای شناسایی اینکه سندی رسمی هست یا خیر ماده 1287 قانون مدنی است و با توجه به اینکه برگ سبز خودرو را یک مرجع رسمی دولتی، مطابق مقررات و در حدود صلاحیت خود صادر می‌کند، لذا یک سند رسمی است و از طرفی حکم ماده 46 قانون ثبت دلالت بر الزامی بودن ثبت اسناد ندارد بلکه اصل را بر اختیاری بودن ثبت اسناد گذاشته است که ماده 29 قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی نیز دلالت بر الزامی بودن ثبت اسناد معاملات خودرو ندارد و نیز موجب ماده 22 اصلاحی حمل و نقل و عبور کالاهای خارجی از قلمرو جمهوری اسلامی ایران مصوب 1388، ثبت مالکیت خودرو را در اختیار پلیس راهور قرارداده است و اصل بر رضایی بودن معاملات است و کسی که با انجام تعویض پلاک مالک پلاک است به طور تبعی به خودرو هم مالکیت دارد، بر این اساس صرفاً برگ سبز دلالت بر مالکیت خودرو دارد و اگر خواهان برگ سبز به نام ایشان بود اما دادخواست الزام به تنظیم سندرسمی تقدیم محاکم کند چون تحصیل حاصل است و برگ سبز سندرسمی است محاکم باید قرار عدم استماع دعوای خواهان را صادرکننده در غیر این صورت خوانده را ملزم به فراهم کردن فرایند حضور خوانده مبنی برتنظیم سند رسمی برگ سبز (تعویض پلاک) نمایند. برای مالکیت خوانده نیز از پلیس راهور استعلام می‌شود. ضمن اینکه رای شماره 4514 مورخ 21/10/98 شعبه 24 دیوان عدالت اداری نیزبرگ سبزی را در حکم سند قانونی می‌داند.