بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 541
تاریخ دادنامه: 7/6/1396
کلاسه پرونده: 94/1086
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای میلاد صادقی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال آیین‌نامه شماره 87161/ت35369ه-- مصوب 24/5/1386 هیات وزیران
گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال آیین‌نامه شماره 87161/ت35369ه-- مصوب 24/5/1386 هیات وزیران را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است:
"ریاست محترم دیوان عدالت اداری
نظر به آن که قانون هواپیمایی کشوری، هواپیما را «به هرگونه وسیله نقلیه ای که بتواند خود را در نتیجه عکس العمل هوا در فضا نگه دارد» تعریف نموده است، هیات وزیران بدون توجه به تعریف قانون از هواپیما اقدام به توسعه تعریف قانون از هواپیما نموده است. بدین سان آیین‌نامه مدیریت و ساماندهی وسایل پرنده فوق سبک غیر نظامی در جهت ساماندهی و وضع مقررات برای وسایل پرنده کمتر از 600 کیلوگرم ابداً توجهی به قید « وسیله نقلیه» قانون نداشته است، در نتیجه برای اشیاء پرنده ای که فاقد کارکرد حمل و نقل می‌باشند و همچنین هواپیماهای مدلی که مورد استفاده تفریحی قرار می گیرند، تعیین تکلیف نموده است و بدین جهت وضع آیین‌نامه نه در حدود قانون هواپیمایی کشور، بلکه فراتر از حدود قانون مذکور صورت گرفته است. لذا با عنایت به دو اصل شریف 170 و 173 قانون اساسی ابطال آیین‌نامه موصوف را از جهت مخالفت با قانون تقاضا دارد. "
متن آیین‌نامه مورد شکایت به قرار زیر است:
" شماره 87161/ت35369ه--31/5/1386 وزارت راه و ترابری
هیات وزیران در جلسه مورخ 24/5/1386 بنا به پیشنهاد شماره 11/6098-30/3/1385 وزارت راه و ترابری و به استناد تبصره (2) ماده (5) اصلاحی قانون هواپیمایی کشوری مصوب 1367، آیین‌نامه مدیریت و ساماندهی وسایل پرنده فوق سبک غیر نظامی را به شرح زیر تصویب نمود:
آیین‌نامه مدیریت و ساماندهی وسایل پرنده فوق سبک غیر نظامی
ماده 1- اصطلاحات زیر در این آیین‌نامه در معانی مشروح مربوط به کار می روند:
الف- سازمان: سازمان هواپیمایی کشوری.
ب- وسیله پرنده: کلیه وسایل پرنده فوق سبک غیر نظامی که حداکثر وزن هنگام برخاستن آنها از ششصد (600) کیلوگرم تجاوز نکند از قبیل: وسایل پرنده موتوردار یا بدون موتور، یک نفره یا دو نفره و یا بدون سرنشین مانند هواپیما و هلی کوپتر فوق سبک، جایرو وپتر فوق سبک، کایت موتوردار، پاراموتور، کایت، پاراگلایدر، چتر و هواپیمای مدل و نظایر آن که بر طبق این آیین‌نامه مورد استفاده قرار می گیرند."
در پاسخ به شکایت مذکور، سرپرست معاونت امور حقوقی دولت به موجب لایحه شماره 23353/29022-25/7/1395 توضیح داده است که:
"جناب آقای دربین
مدیرکل محترم هیات عمومی دیوان و هیاتهای تخصصی دیوان عدالت اداری
با سلام و احترام:
در خصوص دادخواست موضوع پرونده 95/1086 راجع به دادخواست ابطال آیین‌نامه مدیریت و ساماندهی وسایل پرنده فوق سبک غیر نظامی (موضوع تصویب نامه شماره 87161/ت35369ه--31/5/1386 هیات وزیران) اعلام می دارد:
نظر به اینکه خواهان مدعی است هیات وزیران در آیین‌نامه فوق بدون توجه به تعریف قانون هواپیمایی کشوری اقدام به توسعه تعریف قانون از هواپیما نموده است، بدین ترتیب که این آیین‌نامه در جهت ساماندهی و وضع مقررات برای وسایل پرنده کمتر از 600 کیلوگرم توجهی به قید «وسیله نقلیه» اشاره شده در قانون را نداشته است، در نتیجه برای اشیای پرنده ای که فاقد کارکرد حمل و نقل می‌باشند و همچنین هواپیماهای مدلی که مورد استفاده تفریحی قرار می گیرند تعیین تکلیف نموده است و بدین جهت وضع آیین‌نامه نه در حدود قانون هواپیمایی کشوری بلکه فراتر از حدود قانون مذکور صورت گرفته است، لذا درخواست ابطال آیین‌نامه مطرح کرده است.
در پاسخ به دادخواست فوق لازم به ذکر است که:
1- بند (ب) ماده (1) آیین‌نامه یاد شده در مقام تعریف از هواپیما نبوده بلکه از «وسیله پرنده» تعریف کرده است و از هواپیما به عنوان یکی از این وسایل پرنده نام برده است، بنابراین این آیین‌نامه متعرض تعریف هواپیما مذکور در ماده (1) قانون هواپیمایی کشوری مصوب سال 1328 نشده است. ضمن اینکه چون وسیله پرنده اعم از وسایل نقلیه با کارکرد حمل و نقل و یا غیر آن می‌باشد اصولاً نیازی به ذکر عبارت وسیله نقلیه در آیین‌نامه نبوده است.
2- به موجب اصل 138 قانون اساسی، هیات وزیران برای انجام وظایف اداری، تامین اجرای قوانین و تنظیم سازمانهای اداری حق دارد هم آیین‌نامه اجرایی و هم آیین‌نامه مستقل وضع نماید. بنابراین هیات وزیران اختیار دارد در جهت اعمال نظارت های لازم (که از امور حاکمیتی است)، حفظ ایمنی و ساماندهی وسایل پرنده کمتر از 600 کیلوگرم و در نتیجه، برای اشیای پرنده ای که فاقد کارکرد حمل و نقل می‌باشند و همچنین هواپیماهای دارای کارکرد آموزشی، فیلم برداری، نقشه برداری، سمپاشی، تفریحی مبادرت به وضع مقررات نماید."
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 7/6/1396 با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
نظر به اینکه آیین‌نامه مدیریت و ساماندهی وسایل پرنده فوق سبک غیر نظامی با اجازه حاصل از تبصره 2 ماده 5 اصلاحی قانون هواپیمایی کشوری مصوب سال 1367 به تصویب هیات مدیران رسیده است و بند ب ماده 1 آیین‌نامه یاد شده در مقام تعریف هواپیما مذکور در ماده 1 قانون هواپیمایی کشوری مصوب سال 1328 نمی‌باشد بلکه وسیله پرنده را تعریف کرده است فارغ از اینکه این وسیله پرنده دارای کارکرد حمل مسافر و یا بار باشد، بنابراین بند ب ماده یک آیین‌نامه یاد شده خلاف قانون و خارج از حدود اختیارات مرجع تصویب تشخیص نشد.
محمدکاظم بهرامی - رئیس هیات عمومی دیوان عدالت اداری