صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1398/08/21
برگزار شده توسط: استان سمنان/ شهر سمنان
موضوع
ارث بردن قاتل از دیه مقتول قبل از اجرایی شدن قانون مجازات اسلامی مصوب 1392
پرسش
در تصادفی که در سال 91 رخ داده است؛ پسر فوت نموده و راننده مقصر پدر شناخته شده است.
دادگاه عمومی جزایی حکم به محکومیت پدر به پرداخت یک‌سوم دیه در حق تنها وارث متوفی که مادر وی بوده است صادر کرده و به تایید دادگاه تجدیدنظر رسیده است.
اکنون در سال 98 مادر به طرفیت مقصر و شرکت بیمه طرف قرارداد دادخواست مطالبه دو سوم باقیمانده دیه را داده است.
سوال: با توجه به اینکه در قانون مجازات اسلامی زمان وقوع تصادف حکمی در خصوص عدم تعلق دیه به قاتلِ شبه عمد نداریم؛ آیا دعوی طرح شده صحیح بوده یا مادر ذی‌نفع در طرح دعوی نبوده و پدر مستحق دیه می‌باشد؟
نظر هیات عالی
عدم تعلق ارث به قاتل در موارد قتل غیرعمدی نسبت به دیه ناشی از جنایت موضوع ماده 451 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 با لحاظ اصل 167 قانون اساسی جمهوری اسلامی مصوب 1358 در قبل از تصویب قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 نیز حاکم بوده است. بنابراین در فرض پرسش که در اثر تقصیر پدر، فرزند وی فوت شده است، دیه مربوطه تماماً قابل پرداخت به مادر وی (که تنها ورثه محسوب می‌گردد) است و صدور حکم قبلی به پرداخت یک‌سوم دیه به مادر صحیح نمی‌باشد ولی استحقاق مطالبه تمامی مبلغ دیه را خواهد داشت.
نظر اکثریت
با توجه به قاعده مندرج در تبصره ماده 946 قانون مدنی قواعد جدید ارث نسبت به وراثی که ترکه آنها تقسیم نشده نیز قابل اجرا است و اگرچه براساس ماده 880 قانون مدنی و قبل از تصویب قانون مجازات اسلامی مصوب 1392صرفاً قتل عمدی مانع ارث بردن قاتل از مقتول می‌شده اما چون در ماده 451 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 حتی قتل غیر عمد را مانع ارث بردن می‌داند. در نتیجه در مساله فوق مادر می‌تواند علاوه بر سهم دیه خود بقیه دیه را به قرابت ببرد و دعوای وی باید رسیدگی و در مورد آن حکم صادر شود.
نظر اقلیت
چون براساس ماده 880 قانون مدنی و قبل از تصویب قانون مجازات اسلامی صرفاً قتل عمدی مانع ارث بوده و در آن زمان مادر یک‌سوم دیه خود را دریافت کرده و از سوی دیگر قتل غیر عمدی در زمان حاکمیت ماده 880 قانون مدنی واقع شده است. بنابراین پدر می‌تواند بر اساس حقوق مکتسب از مفهوم مخالف ماده 880 قانون مدنی باقیمانده دیه را از دادگاه مطالبه کند و مادر حقی برای مطالبه باقیمانده دیه را ندارد.