ضم امین برای اداره اموال شخصی که از اداره اموال خود عاجز است

صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1383/04/07
برگزار شده توسط: استان آذربایجان شرقی/ شهر تبریز

موضوع

ضم امین برای اداره اموال شخصی که از اداره اموال خود عاجز است

پرسش

با توجه به ماده 104 قانون امور حسبی آیا درخواست ضم امین فقط از شخص عاجز قابل قبول است یا از سایر بستگان وی نیز با عنایت به این‌که شخص به ‌علت کبر سن و ناتوانی و عدم قدرت به حرکت و تکلم و ناتوانی عملی عاجز از اداره امور خود می‌باشد قابل قبول است؟

نظر هیئت عالی

علی‌رغم متن سوال در ماده 104 قانون امور حسبی موضوع ضم امین مطرح نیست بلکه ماده مزبور ناظر به تعیین امین است. به‌ موجب ماده فوق کسی که در اثر کبر سن یا بیماری و امثال آن از اداره تمام یا بعضی اموال خود عاجز شده می‌تواند از دادگاه بخواهد که برای اداره اموال او امین تعیین شود. آنچه که از ظاهر ماده قانون استظهار می‌‌شود این است که خود شخص واقف می‌شود بر این‌که در اثر کبر سن یا بیماری قادر به اداره کردن تمام یا بعض اموالش نیست و به این جهت از دادگاه تقاضا می‌کند برای اداره اموالش امین تعیین نماید و ظاهراً دخالت اشخاص دیگر در این مورد جایز نیست و این چنین دخالتی ممکن است موجب سوءاستفاده اشخاص و محدودیت آزادی شخص مذکور در امور مالی شود. لکن اگر چنین شخصی آنچنان عاجز باشد که نتواند شخصاً در این زمینه از دادگاه تقاضا نماید، ممکن است اشخاص دیگر آن هم از طریق رئیس حوزه قضایی (در حال حاضر دادستان) موضوع را مطرح کند و دادگاه پس از رسیدگی و احراز عجز شخص از تقاضا در نهایت احراز عدم توانایی او در اداره اموال با موافقت خود شخص، برای اداره اموال او تعیین امین می‌کند. اضافه می‌شود موضوع ضم امین با لحاظ قسمت دوم ماده 1184 قانون مدنی ناظر به موردی است که ولی قهری به واسطه کبر سن و یا بیماری و امثال آن قادر به اداره اموال مولی‌علیه نباشد و شخصی را هم برای اداره اموال تعیین نکند که در چنین صورتی طبق مقررات ماده 1184 فردی به‌ عنوان امین به ولی قهری منضم می‌گردد زیرا کبر سن و بیماری و امثال آن موجب زوال سمت ولایت ولی قهری نخواهد بود. اگر به ‌علت یا علل مذکور ولی قهری توانایی اداره اموال مولی‌علیه را نداشته باشد و برحسب وکالت هم شخصی را برای اداره اموال مولی‌علیه تعیین نکند وفق ذیل ماده 1184 ضم امین می‌شود در موارد دیگر قانونی مثل قسمت اول، ماده 1184 و ماده 1187 قانون مدنی و مواد 103 و 105 و 130 قانون امور حسبی تعیین امین می‌شود و در هر حال ولو این‌که موضوع از جانب شخص دیگر هم در دادگاه مطرح شود مادام‌که خود شخص در باب تعیین امین تقاضا و موافقت نداشته باشد دادگاه با توجه به قاعده تسلیط و اصل بیست و دوم قانون اساسی نمی‌تواند برای او تعیین امین کند. اضافه می‌شود ماده 79 قانون مدنی ضم امین را به متولی مخصوص وقف تجویز کرده است.

نظر اکثریت

با توجه به این‌که ماده 104 قانون امور حسبی به صراحت اعلام می‌نماید که درخواست نصب امین از خود عاجز قابل قبول است. لهذا این ماده ظهور در حصر دارد و درخواست از اشخاص دیگر نیز قابل قبول نیست و طبق نظریه اداره حقوقی به شماره 4/7 مورخ ‌1360/1/10 تعیین امین، ناظر به موردی است که خود شخصاً چنین درخواستی بکند و نمی‌توان به تقاضای اقربای شخصی عاجز و همسایگان ترتیب اثر داد.

نظر اقلیت

نظر به این‌که امور حسبی اموری است که متولی حقوق عمومی یا مدعی‌العموم ملزم به دخالت است. لهذا دادگاه از باب حسبه به محض اطلاع مکلف به ضم امین است.