استدلال نظریه عدم امکان طرح دعوی خصوصی در مرحله واخواهی

صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1397/05/23
برگزار شده توسط: استان تهران/ شهر تهران

موضوع

استدلال نظریه عدم امکان طرح دعوی خصوصی در مرحله واخواهی

پرسش

سوال 1) وکیل در برگ وکالتنامه با اعلام میزان حق الوکاله، تمبر مالیاتی آن را بطور کامل الصاق نمیکند و مبادرت به تقدیم واخواهی از دادنامه غیابی میکند اقدام دادگاه چه خواهد بود؟
آیا دادگاه بدون توجه به ایراد فوق به دادرسی ادامه داده یا با اخطار رفع نقص آن را مرتفع می کند ؟ آیا با توجه به عدم سمت وکیل بر اساس ماده 103 قانون مالیات های مستقیم واخواهی رد می‌گردد؟
سوال 2) آیا در مرحله واخواهی امکان طرح و تقدیم دادخواست ضرر و زیان ناشی از جرم از سوی مدعی خصوصی (زیان دیده) وجود دارد ؟ تکلیف دادگاه رسیدگی کننده چیست؟

نظر هیئت عالی

در خصوص وکیل، مورد از موارد نقص محسوب و برای وکیل اخطار رفع نقص صادر
می گردد. واخواهی چون به عنوان حق محکوم علیه لحاظ گردیده که دفاعیات وی استماع شود و نتیجتاً طرح دادخواست در مرحله مذکور ممنوع است.

نظر اکثریت

مقدمات ورود به بحث،
مقدمتاً سه نظریه مطرح می‌باشد:
((نظریه عدم امکان طرح -
1- در ماده 15 ق. آ.د. ک مهلت طرح دعوی قبل از اعلام ختم دادرسی دانسته شده و ختم دادرسی منصرف به ختم دادرسی در مرحله قبل از واخواهی است. علی رغم اینکه در مرحله واخواهی هم ختم دادرسی وجود دارد ولی منظور قانون گذار ختم دادرسی در این مرحله نبوده، بلکه ختم دادرس برای یک مرتبه که صورت گرفت این عنوان محقق شده است.
2- اگر استناد به اطلاق دادرسی جایز باشد، پس باید بتوان قبل از ختم دادرسی دانسته در مرحله تجدید نظر نیز دعوی ضرر و زیان را مطرح کرد در حالی که هیچکس چنین اعتقادی ندارد.
3- مرحله واخواهی فقط برای رسیدگی به دفاعیات محکوم علیه است که به علت عدم حضور در جلسه دادگاه امکان ارائه آن را پیدا نکرده و تنها برای شخص غایب راه ارائه دلیل و دفاع باز است اما محکوم له از این حق خود استفاده کرده و فقط می‌تواند در پاسخ به مطالب محکوم علیه مطالبی را ارائه دهد و بجز آن هیچ ادعا و مطلب جدیدی پذیرفته نمی شود.
4- طرح دعوی ضرر و زیان در عین دعوای کیفری، بر خلاف قواعد حقوقی بوده و یک استثناست، در نتیجه باید آن را بصورت محدود تفسیر کرد و از گسترش دامنه آن خودداری نمود، در اینجا شک داریم که عبارت قبل از ختم دادرسی شامل ختم دادرسی در مرحله واخواهی نیز میشود؟ تفسیر محدود اقتضا می کند که شامل این مرحله شود.
5- امکان واخواهی و رسیدگی مجدد به موضوع تسهیلی است که برای محکوم علیه پیش بینی شده و فلسفه مشروعیت واخواهی اقتضا دارد، حکمی که در مرحله واخواهی صادر میشود محکومیت و وضعیت محکوم علیه را بدتر نکند، پس اگر در این مرحله علاوه بر محکومیت قبلی حکم به پرداخت ضررو زیان داده می‌شود، در واقع حکمی شدیدتر از واخواسته خواهد بود، در حالی که محکوم علیه واخواهی نکرده تا حکم او تشدید شود یا وضعیت او بدتر شود، بلکه ادعای برائت یا تشدید بودن مجازات را دارد.
6- در ماده 15 ق.آ. د. ک از واژه متهم استفاده شده که نشان میدهد طرح دعوای خصوصی در دادگاه کیفری تا وقتی امکان دارد که واژه متهم بر شخص تحت تعقیب صدق نماید، حال آنکه در مرحله واخواهی به شخص تحت تعقیب متهم گفته نمی شود بلکه محکوم علیه غایب یا واخواه نام دارد.
7- طرح دعوی خصوصی در عین دعوای کیفری حق و امتیازی است برای شاکی، که میتواند از این حق استفاده کند و میتواند از آن صرف نظر نماید و به دادگاه حقوقی مراجعه کند. پس وقتی که شاکی در مرحله قبل از صدور رأی غیابی از این حق استفاده نکرده، اماره اسقاط حق استفاده ازاین امتیاز است و آنچه که اسقاط شده قابل اعاده نخواهد بود.
8- ممنوعیت طرح دعوی خصوصی در مرحله واخواهی ضرری برای شاکی (که قبلاً از این حق استفاده نکرده) همراه ندارد زیرا طرح دعوای خصوصی روی وی بسته نیست و او میتواند ازطریق دادگاه حقوقی دعوای خود را مطرح کند.
نظریه طرفداران امکان طرح دعوی -
1- رسیدگی واخواهی به معنای زایل کردن دادرسی قبل است، بنابراین وقتی دادگاه وارد رسیدگی واخواهی میشود، تمامی آثار رسیدگی قبلی را زایل می کند و ختم دادرسی قبلی نیز از جمله این آثار است. 2- قیاس مرحله تجدید نظر با مرحله واخواهی قیاس صحیحی نیست زیرا در مرحله تجدید نظر نمی توان به دعوایی رسیدگی کرد که در مرحله بدوی به آن رسیدگی شده است و علت امکان طرح دعوای خصوصی در مرحله تجدید نظر همین ممنوعیت است، اما در مرحله واخواهی چنین محدودیتی وجود ندارد، زیرا رسیدگی در این مرحله یک رسیدگی عدولی است و تابع مقررات رسیدگی بدوی می‌باشد 3- رسیدگی واخواهی ادامه رسیدگی قبلی است و مرحله جدیدی محسوب نمیشود، بنابراین در این مرحله که همان مرحله بدوی است میتوان دعوی ضرر و زیان را مطرح کرد 4- دلایلی که برای امکان طرح دعوی خصوصی در دادگاه کیفری مطرح میشود اقتضاء میکند که این دعوی را بتوان در مرحله واخواهی نیز اقامه نمود، زیرا اگر چه واخواهی امتیازی برای محکوم علیه است، اما امکان طرح دعوی خصوصی نیز امتیازی است برای شاکی تا بتواند از سرعت دادرسی کیفری و ادله موجود در پرونده کیفری و آزادی قاضی کیفری در تحصیل دلیل استفاده کند، پس اگر شاکی را از طرح دعوی در مرحله واخواهی محروم کنیم در واقع او را از مزایای قانونی بی بهره ساخته ایم درحالی که چنین محرومیتی نیاز به نص صریح قانون دارد.
5- قیاس واخواهی کیفری با واخواهی حقوقی، احتمال امکان طرح دعوی خصوصی در این مرحله را تقویت میکند.ماده 136 قانون آیین دادرسی مدنی مقرر میدارد: محکوم علیه غیابی در صورتیکه بخواهد جلب شخص ثالث را بنماید باید دادخواست جلب را با دادخواست اعتراض توأماً به دفتر دادگاه تسلیم کند، معترض علیه نیز حق دارد در اولین جلسه رسیدگی به اعتراض جهات و دلایل خودرا اظهار کرده و ظرف سه روز دادخواست جلب شخص ثالث را تقدیم دادگاه نماید، همانطوری که در ماده 135 ق. آ. د.م آمده دادخواست جلب شخص را در جلسه اول دادرسی میتوان مطرح کرد و جلسه رسیدگی به واخواهی، جلسه اول به معنای خاص آن نیست، اما قانون گذار تقدیم دادخواست جلب ثالث را دراین مرحله تجویز کرده است، پس در مرحله واخواهی کیفری نیز باید امکان طرح دعوای خصوصی باشد.
فرضیه بینابین - اگر برای واخواهی تعیین وقت رسیدگی نماییم امکان طرح دعوی وجود دارد و اگر در وقت فوق العاده رسیدگی کنیم امکان طرح دعوی وجود ندارد، چون با واخواهی محکوم علیه و بر اساس اثر الغایی تمام تصمیمات سابق دادگاه ملغی الاثر شده است و دادرسی از نو شروع میشود (مثل دادرسی نخستین) در نتیجه امکان طرح دادخواست در مرحله واخواهی وجود دارد و ایراد قانونی نیز بر آن مترتب نیست.))


نظریه اکثریت در رابطه با سئوال (1)
طبق ماده 103 قانون مالیات های مستقیم و تبصره یک آن که اعلام داشته:
در هرمورد که طبق مفاد این ماده عمل نشده، وکالت وکیل با رعایت مقررات قانون دادرسی مدنی در هیچ یک از دادگاه ها و مراجع مزبور قابل قبول نخواهد بود، در نتیجه چون وکیل بدون ابطال تمبر مالیاتی ذی سمت نمی‌باشد با یک دستور قضایی تقاضای واخواهی ایشان بایگانی می‌گردد و نیازی به صدور قرار نمی‌باشد.

نظریه اکثریت در رابطه با سئوال (2) چون واخواهی تنها حق محکوم علیه است و مدعی خصوصی از این جهت حقوقی برای وی متصور نیست و در نتیجه امکان طرح دادخواست ضرر و زیان در مرحله واخواهی از سوی شاکی وجود ندارد.

نظر اقلیت

اقلیت سوال 1- بدواً به وکیل اخطار رفع نقص صادر و در صورتی که نسبت به رفع نقص و ابطال تمبر مالیاتی اقدام نماید رسیدگی ادامه و به واخواهی وی رسیدگی میشود و الا قرار رد درخواست واخواهی صادر میگردد.
اقلیت سوال 2- واخواهی دارای دو اثر است 1- تعلیقی 2- اثر الغایی