صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1398/04/27
برگزار شده توسط: استان کردستان/ شهر کامیاران
موضوع
بررسی نقض حقوق شهروندی در موارد اعزام زندانی تحت الحفظ به دادگاه به صورت دستبند و پابند
پرسش
آیا اعزام زندانیان به دادگاه صورت تحت الحفظ از طریق زدن دستبند و پابند نقض حقوق شهروندی میباشد یا خیر؟
نظر هیئت عالی
بند 2 نظریه مشورتی شماره 3061- 97- 7 مورخ 97/11/16 به شرح زیر در خصوص سوال مورد تائید اعضاء هیات عالی است:
به تصریح اصل 39 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اصلاحی 1368، هتک حرمت و حیثیت کسی که به حکم قانون دستگیر، بازداشت، زندانی یا تبعید شده به هرصورت که باشد، ممنوع و موجب مجازات است، بنابراین و با توجه به بندهای 4، 6 و 7 ماده واحده قانون احترام به آزادی های مشروع و حفظ حقوق شهروندی مصوب 1383/2/15 و ماده 7 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 و اصلاحات و الحاقات بعدی، مبنی بر ضرورت حفظ حقوق شهروندی و احترام به آزادی های مشروع از سوی مقامات قضایی، ضابطان دادگستری و سایر اشخاصی که در فرآیند دادرسی مداخله دارند و همچنین با عنایت به آیین نامه اجرایی سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور مصوب 1384/9/20 رئیس قوه قضائیه و اصلاحات بعدی و به ویژه تبصره یک ماده 235 آن که رعایت حقوق انسانی و اجتماعی را در مورد زندانیان و به ویژه در اعزام، بدرقه، نقل و انتقال محکومان و متهمان به مراجع قضایی و سایر مراجع و مراکز مربوط را ضروری دانسته و حتی استفاده از دستبند را منوط به وجود ضرورت و تشخیص مقامات خاص (رئیس زندان) و در جرایمی که به موجب دستورالعمل صادره از سوی سازمان زندانها مجاز دانسته است، بنابراین و با توجه به اینکه استفاده از پابند (غل و زنجیر) که تداعی کننده رفتار خشونت آمیز با زندانیان و به نوعی تحقیر کننده شخصیت آنها در نظر عرف میباشد، منافی با کرامت انسانی و موازین قانونی به نظر می‌رسد و لذا به واسطه عدم تناسب آن با وضعیت متهمان و محکومان و امکان اتخاذ تدابیر تأمینی و مراقبتی دیگر (که با کرامت انسانی و اجتماعی زندانیان مغایرت نداشته باشد) به طریق مقتضی وجود دارد. صحیح این است که از اقداماتی نظیر استفاده از پابند (غل و زنجیر) در اعزام و بدرقه زندانیان خودداری گردد، همچنین در خصوص استفاده از دستبند، مطابق تبصره یک ماده 235 و یا در موارد مذکور در ماده 170 آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور مصوب 1384/9/20 با اصلاحات بعدی، حسب تشخیص رئیس زندان یا در غیاب وی بالاترین مقام مسئول در موسسه یا زندان ضرورت داشته باشد و یا این که ناظر به جرائمی باشد که به موجب دستورالعمل صادره از سوی زندان ها تعیین شده است.
نظر اتفاقی
قانونگذار در تبصره ماده 235 آیین نامه سازمان زندانها و تبصره آن مقرر داشته است که اعزام، بدرقه، نقل و انتقال محکومان و متهمان به مراجع قضایی، مراکز درمانی، تربیتی، آموزشی، مرخصی‌های تحت‌الحفظ و یا سایر مراجع مربوط براساس ضوابطی که از سوی سازمان اعلام می‌شود به عهده نیروهای مسلح یگان انتظامی سازمان میباشد و تا تأمین نیروهای موردنیاز و استقرار کامل یگان یادشده این امر به وسیله نیروهای انتظامی صورت می‌گیرد.
تبصره 1- استفاده از دستبند در موارد یادشده برای محکومان و متهمان، مجاز نیست مگر در موارد ضروری حسب تشخیص رییس زندان و جرایمی که به موجب دستورالعمل صادرشده از سوی سازمان تعیین می‌شود.
تبصره 2- در مواقعی که زندانی به دادگاه و یا دفتر کار سایر مراجع وارد می‌شود، مأموران بدرقه و مراقبان او نیز وارد آنجا خواهند شد و به دستور مقامات قضایی، دستبند زندانی باز می‌شود و در صورتی که دستور خروج مأموران از اطاق صادر گردد، به مسئولیت مقام دستور دهنده پس از امضای اجازه نامه‌ای که نمونه‌اش منضم به این ماده میباشد مأموران بدرقه پشت درب اتاق مراقب زندانی خواهند بود. …
لذا اعزام زندانی از زندان به محاکم هر چند که خواهان پرونده میباشد با تشخیص رئیس زندان و باز شدن دستبند یا پا بند حسب تشخیص وی اعزام می‌گردد و این موضوع نقض حقوق شهروندی نمی‌باشد ولیکن در زمان جلسه رسیدگی حضور و نحوه استقرار زندانی در جلسه رسیدگی در شعبه به تشخیص قاضی آن شعبه میباشد.