صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1400/02/22
برگزار شده توسط: استان یزد/ شهر یزد
موضوع
تغییر تاریخ و مبلغ چک ظهرنویسی شده بدون اطلاع ضامن
پرسش
شخص الف از حساب خود چکی به مبلغ سی میلیون ریال به تاریخ 1399/2/20 صادر و از شخص ب می‌خواهد که بابت ضمانت، ظهر چک را امضا کند که شخص ب امضا می‌نماید. بعداً شخص الف که صاحب حساب است بدون اطلاع ضامن نسبت به تغییر تاریخ و مبلغ، اقدام (به پانصد میلیون تومان و تاریخ 20/5/99) و چک اصلاح شده به شرح مذکور به دیگری تحویل و دارنده چک با لحاظ عدم موجودی، گواهی عدم پرداخت صادر و در دادخواست تقدیمی نهایتاً حکم بر مسئولیت تضامنی الف و ب را تحصیل می‌نماید. حال شخص ب بابت جعل از آقای الف شکایت نموده است. آیا اقدام الف که بدون اطلاع ضامن، مبلغ و تاریخ چک را تغییرداده (درحالی‌که ظهرنویسی بوده)، جعل و استفاده از سند مجعول می‌باشد؟
نظر هیئت عالی
پرسش مطروحه در دو فرض متصور است: فرض اول: تغییر فیزیکی در تاریخ و مبلغ چک صادره از سوی الف به‌نحوی‌که چک فقط دارای یک تاریخ و مبلغ باشد، در این صورت اقدام شخص الف با لحاظ تحویل به دیگری، جعل و استفاده از سند مجعول است. فرض دوم: اصلاح چک از حیث تاریخ و مبلغ به‌نحوی‌که در تاریخ و مبلغ قبلی دخل و تصرف فیزیکی نشود و مشخص باشد که تاریخ و مبلغ چک از وضعیت سابق به وضعیت فعلی و بدون تعهد ضامن نسبت به مازاد تغییر کرده است که در این صورت جرمی محقق نشده است.
نظر اکثریت
نظر به اینکه صادرکننده چک به رغم آگاهی از تبعات اقدام خویش و اینکه ظهرنویسی تا مبلغ سی میلیون ریال ضمانت نموده است، بدون اطلاع دادن به ظهرنویس سابق و دارنده فعلی، مبلغ و تاریخ را تغییر داده و این امر به قصد تقلب بوده و سبب اضرار به ظهرنویس نسبت به مبلغ مازاد بر سی میلیون ریال گردیده است. در نتیجه اقدام نامبرده از مصادیق جعل و تزویر موضوع ماده 523 قاون مجازات اسلامی مصوب 1375/3/2 می‌باشد و صادرکننده، مرتکب جرایم جعل و استفاده از سند مجعول گردیده است.
نظر اقلیت
با عنایت به مواد 214، 215 و 249 قانون تجارت در خصوص تعمیم مسئولیت تضامنی ظهرنویس برات به ظهرنویس چک و طریق اقدام به طرفیت ایشان و نظر به اینکه چک یک‌بار صادر می‌گردد و اصلاح چک (که از اختیارات صادرکننده است) صدور مجدد برگه چک نمی‌باشد. درنتیجه دادگاه حقوقی می‌بایست به ادعای خوانده (ظهرنویسی) در خصوص میزان مسئولیت وی که تا مبلغ سی میلیون ریال بوده رسیدگی و مسئولیت واقعی ایشان صرفاً تا مبلغ مذکور است و نسبت به مازاد با توجه به اینکه پس از اصلاح، ظهرنویسی ننموده است، مسئولیتی ندارد و صادرکننده، مرتکب بزه جعل چکی که در اختیارش بوده و به تبع آن استفاده از سند مجعول نشده است.