افرادی که در زمان ارتکاب جرم کمتر از هجده سال تمام شمسی دارند، حتی اگر در زمان رسیدگی و صدور حکم بیش از این میزان سن داشته باشند، با رعایت قوانین و مقررات مربوط، تنها در کانون پذیرش و نگهداری می‌شوند و به هر حال افراد بالای هجده سال در بخش جوانان کانون نگهداری خواهند شد.
تبصره - مددجویان دارای بیش از بیست و سه سال سن، به جز در مواردی که به نگهداری در کانون محکوم شده اند، در هر حال باید حسب مورد به اندرزگاه جوانان در بازداشتگاه یا ندامتگاه عمومی منتقل شوند.
فصل اول - طبقه بندی و نگهداری
از
آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور
در مواردی که طبق قوانین و مقررات حاکم، نگهداری فرد در کانون مجاز نباشد، رئیس کانون حسب مورد مراتب را کتبی به قاضی صادرکننده قرار یا قاضی اجرا اعلام می کند. در صورت عدم تجدید نظر در تصمیم قضایی، رئیس کانون ضمن اجرای حکم، با قید فوریت و از طریق اداره کل زندان های استان، مراتب را برای پیگیری به رئیس کل دادگستری استان و رئیس سازمان اعلام می کند.
مددجو پس از ورود بدون فاصله زمانی به بخش پذیرش و تشخیص منتقل و برای وی پرونده های لازم تشکیل می‌شود. انتقال مددجو به خوابگاه با تائید پزشک و موافقت رئیس کانون است و در صورت عدم تائید پزشک، مددجو در همان بخش پذیرش و تشخیص حداکثر به مدت پانزده روز نگهداری می‌شود و سپس به خوابگاه عمومی منتقل می‌شود. در مواردی که تنها یک مددجو در بخش تشخیص باشد، حداکثر مدت نگهداری در این بخش پنج روز است. در موارد خاص، نگهداری مددجو در بخش های دیگر با تشخیص پزشک و موافقت رئیس کانون بدون مانع است.
بخش خوابگاه، محل استقرار، استراحت و نگهداری مددجویان است و به چهار قسمت نگهداری کودکان زیر پانزده سال تمام شمسی، نوجوانان دارای سن پانزده تا هجده سال تمام شمسی، جوانان دارای سن بیش از هجده سال تمام شمسی و اتاق های امن تفکیک می‌شود.
تبصره 1- اتاق های امن، به منظور نگهداری مددجو جدا از دیگران در مواقع اضطراری و بروز حالت خطرناک در هر کانون ایجاد می‌گردد. اتاق امن محلی مناسب و ایمن در کانون با پوشش نرم و فاقد شیشه و اشیای خطرناک و در نزدیکترین فاصله با دفتر مسئول امور خوابگاهها است که تحت نظارت مستقیم و مداوم مربیان است.
تبصره 2- مددجویان در صورت امکان بر اساس منشاء یا علت اصلی ارتکاب جرم نیز تفکیک و طبقه بندی می‌شوند.
تبصره 1- اتاق های امن، به منظور نگهداری مددجو جدا از دیگران در مواقع اضطراری و بروز حالت خطرناک در هر کانون ایجاد می‌گردد. اتاق امن محلی مناسب و ایمن در کانون با پوشش نرم و فاقد شیشه و اشیای خطرناک و در نزدیکترین فاصله با دفتر مسئول امور خوابگاهها است که تحت نظارت مستقیم و مداوم مربیان است.
تبصره 2- مددجویان در صورت امکان بر اساس منشاء یا علت اصلی ارتکاب جرم نیز تفکیک و طبقه بندی می‌شوند.
نگهداری مددجویان در بخشهای مختلف کانون باید به نحوی باشد که افراد دارای سن بیش از هجده سال تمام شمسی، در ساعات هواخوری یا در زمان استفاده از امکانات آموزشی و ورزشی با دیگر گروه های سنی ارتباط نداشته باشند.
مددجوی دارای سن کمتر از پانزده سال تمام شمسی، پس از پذیرش به خوابگاه منتقل و در مواردی که بخش کودکان فاقد خوابگاه است، در محل جداگانه به نحو ویژه و مطلوب نگهداری می‌شود.
مددجوی متهم تا زمان صدور حکم قطعی از مددجویان محکوم تفکیک و حسب مورد در بخش مربوط، به نحو جدا نگهداری می‌شود.
مسئول واحد امور قضایی طی سه روز اول اقامت مددجو در بخش تشخیص، وی را با حقوق و وظایف خود در کانون بر اساس قوانین، مقررات و آیین‌نامه آشنا می کند. حقوق و وظایف مددجویان دارای شرایط خاص مانند افراد کم‌توان، بیسواد، غیر ایرانی و یا افرادی که به زبانی غیر از زبان رسمی یا محلی تکلم میکنند، به روش مناسب تفهیم می‌شود.
در بخش تشخیص از کلیه مددجویان با استفاده از روشهای نوین و مناسب و شیوههای مدرن مانند روشهای الکترونیک و زیستسنجی (بیومتریک) با حفظ کرامت آنان عکسبرداری و ثبت مشخصات به عمل میآید. این اطلاعات فقط در سامانه های سازمان و قوه قضاییه ذخیره و استفاده می‌شود.
در صورت وجود سابقه یا زمینه بیماری، کانون سوابق پزشکی مددجو را از خانواده یا مراکز پزشکی درخواست می کند. بر اساس تشخیص پزشک کانون، مددجو به صورت مجزا (ایزوله) در درمانگاه تحت درمان قرار می‌گیرد و یا با رعایت مقررات این آیین‌نامه به مراکز درمانی خارج از کانون منتقل می‌شود.
مددجو توسط روانشناس کانون از حیث وضعیت سلامت روان، هوش، ویژگیهای شخصیتی و اختلالات احتمالی مورد مصاحبه، ارزیابی و آزمون قرار می‌گیرد و نتایج حاصل، در پرونده شخصیت وی ثبت می‌شود تا در برنامه ریزی و مدیریت رفتار وی لحاظ شود. آزمونهای روانشناختی مناسب از قبیل آزمون های شخصیتی، سلامت روان، سنجش هوش، رغبتسنجی و ارزیابی خطر، توسط سازمان تهیه و به کانونها ارائه می‌شود.
مددکار اجتماعی ظرف بیست و چهار ساعت از ورود مددجو، وی را مورد ارزیابی و مصاحبه قرار می دهد و او را برای سازگاری در شرایط جدید و استفاده از امکانات کانون آماده میسازد. نتایج ارزیابی در پرونده شخصیت ثبت می‌شود. در این مدت مددکار اجتماعی ارتباط مددجو با والدین، اولیاء یا سرپرستان قانونی وی را برقرار و اطلاعات لازم از جمله علت دستگیری، نحوه، تاریخ، مکان، زمان ملاقات و نحوه تماس را به آنان ارائه می کند. در صورت عدم حضور مددکار، وظیفه اطلاع رسانی به خانواده بر عهده مسئول واحد امور قضایی است.
کارشناس اصلاح و تربیت پس از بررسی پرونده شخصیت مددجو و در صورت ضرورت مصاحبه با وی و مشاوره با روانشناس و مددکار، برنامه های مناسب آموزشی، تحصیلی، فرهنگی، ورزشی، فنی و حرفه ای و غیره را به رئیس کانون پیشنهاد می دهد.
سازمان در صورت امکان، کانونهای اصلاح و تربیت را به نحوی طراحی می کند که هر مددجو خوابگاه مستقل با امکانات لازم در اختیار داشته باشد و در هر صورت حداکثر تعداد مددجو در خوابگاه های جمعی بیست نفر است. این تعداد به تشخیص رئیس کانون و در نظر گرفتن شرایط، قابل تغییر است.
مسئول امور خوابگاهها بر اساس اطلاعات پرونده مددجو و تصمیمهای شورای طبقه بندی، خوابگاه هر مددجو را تعیین می کند. در خصوص مددجویان ناتوان و با شرایط خاص از قبیل مبتلایان به اختلال های هویت جنسیتی، روانی یا رشدی، شورای طبقه بندی محل اسکان را تعیین می کند.
چنانچه بخشی از موسسه به کانون و یا نگهداری برای افراد زیر هجده سال تمام شمسی اختصاص داده شده باشد و یا در موردی که کانون در مجاورت موسسه مستقر باشد، علاوه بر رعایت الزام ها و تکالیف مربوط به کانون، شرایط زیر نیز باید رعایت شود:
الف - مجزا بودن کامل افراد زیر هجده سال از بزرگسالان با استفاده از روشهایی مانند طراحی ساختمان، زمان بندی فعالیتها و بهره‌گیری از مکانهای مشترک به نحوی که ارتباط کلامی یا دیداری میان آنان امکان پذیر نباشد؛
ب - تفکیک برنامه های بازاجتماعی شدن افراد زیر هجده سال از بزرگسالان؛
پ - تفکیک کارکنان بخش نگهداری افراد زیر هجده سال از بزرگسالان.
الف - مجزا بودن کامل افراد زیر هجده سال از بزرگسالان با استفاده از روشهایی مانند طراحی ساختمان، زمان بندی فعالیتها و بهره‌گیری از مکانهای مشترک به نحوی که ارتباط کلامی یا دیداری میان آنان امکان پذیر نباشد؛
ب - تفکیک برنامه های بازاجتماعی شدن افراد زیر هجده سال از بزرگسالان؛
پ - تفکیک کارکنان بخش نگهداری افراد زیر هجده سال از بزرگسالان.
استفاده از سیم خاردار، سلاح، برجک و مراقبت نظامی باید محدود و غیر محسوس باشد. حمل، نگهداری و استفاده از سلاح توسط کارکنان در داخل کانون ممنوع است.