صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1381/06/10
برگزار شده توسط: استان کرمان/ شهر سیرجان
موضوع
الزام ورشکسته به پرداخت نفقه زوجه
پرسش
طبق ماده 1198 قانون مدنی، آیا ورشکسته ملزم به پرداخت نفقه زوجه دائمی و شرعی خود می‌باشد؟
نظر هیات عالی
به نظر می‌رسد ماده 1198 قانون مدنی مربوط به نفقه اقارب واجب‌النفقه است که قانونگذار شرط انفاق آنان را متمکن بودن شخص ملزم به انفاق، از دادن نفقه دانسته و احکام نفقه زوجه به تصریح ماده 1195 همان قانون در ماده 1106 به بعد آمده است. مطابق ماده 1106 قانون مرقوم در عقد دائم نفقه زن به عهده شوهر است و این حکم کلی در هر حال لازم‌الرعایه است چه شوهر ورشکسته باشد یا غیر آن و همان‌طور که در ماده 1204 قانون مدنی مقرر است، حق زوجه بر حقوق سایر افراد واجب‌النفقه مقدم می‌باشد. به حکایت ماده 1206 قانون مدنی در صورت افلاس یا ورشکستگی شوهر، زن از حیث مطالبه نفقه مقدم بر سایر غرما خواهد بود. قانون تجارت در مبحث ورشکستگی (تبصره ماده 439، بند (1) ماده 444 و ماده 447) مقرراتی در مورد معاف بودن مستثنیات دین از مَهر و موم (که برخی از مصادیق آن مربوط به نفقه مدیون و خانواده اوست)، مستثنی بودن البسه و اثاثیه و اسبابی که برای حوایج ضروری تاجر ورشکسته و خانواده او لازم است و همچنین امکان مطالبه نفقه خود و خانواده از سوی تاجر ورشکسته از داراییش، در صورتی‌که مال دیگری نداشته باشد، پیش‌بینی شده است و ضرورت دارد به ماده 523 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی در خصوص مستثنیات دین و مصادیق آن توجه شود. بنا به مراتب در فرض سوال خود ورشکسته نیز قانوناً ملزم به انفاق همسر دائمی خود می‌باشد.
نظر اتفاقی
نظر به این‌که زوج زمانی ملزم به انفاق است که متمکن از دادن نفقه باشد یعنی بتواند نفقه بدهد بدون این‌که حیث وضع معیشتی دچار مضیقه شود از طرف دیگر طبق ماده 642 قانون مجازات اسلامی تعزیرات نفقه زن فرع بر تمکین وی می‌باشد و در صورت تمکین، زوج مکلف به پرداخت نفقه همسر می‌باشد، اگرچه ورشکسته باشد و حکم ورشکستگی وی نیز توسط مراجع صالحه صادر و اعلام شده باشد، چون نفقه زن جزو حقوق ممتازه می‌باشد، دارای حق اولویت است. لهذا ورشکستگی مانع از پرداخت نفقه به زن و سایر افراد واجب‌النفقه نخواهد بود.