صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1397/07/15
برگزار شده توسط: استان هرمزگان/ شهر کیش
موضوع
صدور قرار اعتبار امر مختومه توسط قاضی صادر کننده رای سابق
پرسش
چنانچه دعوایی که دارای اعتبار امر مختومه می‌باشد دوباره در همان دادگاه صادر کننده رای قبلی طرح شود، آیا دادرس قبلی بایستی دعوا را رد نماید یا به اعتبار اظهار نظر ماهوی سابق از رسیدگی امتناع نماید ؟
نظر هیئت عالی
چنانچه دادرس دادگاه قبلا نسبت به موضوع رسیدگی و در ماهیت امر رای صادر کرده باشد و مجددا همان موضوع پرونده به وی ارجاع گردد، با توجه به اظهار نظر قبلی، باید قرار امنتاع از رسیدگی صادر کند و دادگاه مرجوع الیه نیز به لحاظ اعتبار امر مختومه قرار رد دعوی صادر خواهد نمود.
نظر اکثریت
در خصوص صدور قرار رد دعوا برابر بند 6 ماده 84 قانون آیین دادرسی مدنی در فرض سوال شکی نیست اما گرچه دادرس کنونی در دعوای جدید سابقه اظهار نظر دارد لیکن آنچه در پرونده تکراری از وی توقع می رود توجه به یکی از ایرادات شکلی است بررسی و احراز اینکه دعوای کنونی همان دعوای سابق است قبل از ورود در ماهیت قابل کشف است و همچنانکه رد شکلی دعوا توسط دادرس در طرح دوباره همان دعوا وی را ممنوع از رسیدگی نمی‌نماید؛ در صورتیکه دادرس به تاریخ پیشین رای ماهوی داده باشد در دعوای جدید با همان موضوع امکان صدور قرار(شکلی) رد دعوا توسط وی وجود خواهد داشت و مهمترین مصداق امتناع از رسیدگی جایی است که رای ماهوی سابق دادرس قرار تلقی شده و نقض شده است و رسیدگی دوباره توسط وی را بی وجه می‌نماید نه آنجا که رای قطعی ماهوی سابق مستندی قانونی در رد شکلی دعوای کنونی باشد از طرفی امتناع از رسیدگی جهت جلوگیری از دور باطل صدور رای تکراری توسط دادرس واحد می‌باشد در حالیکه در فرض سوال دادرس بر مبنای رای سابق قطعی خود و در راستای آن دعوای جدید را رد می‌نماید یعنی رایی متفاوت از رای سابق خود انشا می‌نماید (البته شکلی) و زمانی که امکان قانونی رسیدگی ماهوی دوباره به کلی از بین رفته ممنوع بودن دادرس سابق از صدور قرار امتناع از رسیدگی برابر توضیحات پیش گفته فایده عملی نیز نخواهد داشت به ویژه اینکه قاضی صادر کننده رای پیشین نزدیکی بیشتری به موضوع و پرونده داشته و فرض صدور رای متعارض غیابی توسط مقام قضایی ثانی (با ذکر نشانی غیر واقعی خوانده توسط شکست خورده دادنامه سابق) اگر بکلی از بین نرود لااقل تا حد زیادی کاهش می یابد.
نظر اقلیت
اولین تکلیف دادرس در دعوای ارجاع شده صلاحیت خویش در رسیدگی می‌باشد و این صلاحیت قبل از صلاحیت دادگاه (ذاتی یا محلی) می‌باشد و اینکه دادرس در دعوای جدید اجازه رسیدگی ندارد اعم است از اینکه در شکل یا ماهیت اظهار نظر نماید و اطلاق بند د ماده 91 قانون آیین دادرسی مدنی اظهار نظر جدید اعم از شکل یا ماهیت را شامل شده لذا در فرض سوال تکلیف به امتناع از رسیدگی مقدم بر صدور قرار رد دعوا براساس اعتبار امر مختومه می‌باشد.