صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1399/04/03
برگزار شده توسط: استان گیلان/ شهر لاهیجان
موضوع
مطالبه اجرت المثل مازاد بر قرارداد یک ساله ترهین سند مالکیت در قبال عوض
پرسش
موضوع قرارداد طرفین، اخذ مبلغ معین در قبال ترهین سند مالکیت یکی از طرفین به نفع دیگری در بانک فلان به‌مدت یک سال بوده است. پس از انقضای مدت قرارداد، امکان فک رهن به علت عدم پرداخت بدهی بانک یا عدم جایگزینی سند مالکیت دیگر فراهم نگردید. متعهدله نیز دادخواست مطالبه اجرت‌المثل بقای ترهین سند مالکیت خود به طرفیت متعهد را مطرح نموده است؛ آیا چنین دادخواستی قابل پذیرش است؟ (حق مطالبه اجرت‌المثل دارد؟)
نظر هیات عالی
اساساً عقد رهن مستلزم تحویل عین مرهونه به مرتهن است و از این حیث نمی‌توان از مرتهن مطالبه اجرت‌المثل مال مرهونه را نمود. (ماده 772 ق.م) به‌علاوه تا زمانی که دین پرداخت نشده است استرداد مال مرهونه نیز ممکن نیست. در نتیجه تعیین مدت در عقد رهن به کمتر از مدت بازپرداخت دین ممکن نیست، مگر اینکه با وصف پرداخت دین، مرتهن از مسترد نمودن مال مرهونه (وثیقه) امتناع که در این صورت اجرت‌المثل قابل مطالبه است.
نظر اکثریت
اولاً؛ ترهین سند مالکیت در قبال اخذ اجرت، جزء منافع عقلائی و عرفی و مشروع سند مالکیت محسوب نمی‌شود تا قابل مطالبه باشد. سند مالکیت صرفاً مستندی برای اثبات مالکیت شخص است. ثانیاً؛ با فرض وجود چنین منفعتی، مطالبه اجرت‌المثل مازاد بر قرارداد، جزء منافع ممکن‌الحصول تلقی می‌شود (تبصره 2 ماده 515 قانون آیین دادرسی مدنی) چون اساساً این قرارداد متعارف و متداول نیست؛ لذا وصول این منفعت هم قطعی‌الحصول نمی‌باشد. فقط در صورتی که وجه التزام برای عدم انجام تعهد در موعد مقرر (عدم فک رهن در تاریخ معین) تعیین شده باشد، قابل مطالبه خواهد بود.
نظر اقلیت
اولاً؛ چنین منفعتی (موضوع قرارداد) برای سند مالکیت قابل تصور است و عرفاً پذیرفته شده است و مطابق ماده 10 قانون مدنی تنظیم شده و دلیلی بر نامشروع بودن آن نیز وجود ندارد. ثانیاً؛ با توجه به پذیرش منفعت عقلائی برای ترهین سند مالکیت در قبال عوض، مطالبه اجرت‌المثل در فرض سوال نیز قابل مطالبه است چراکه در اثر عدم انجام تعهدات متعهد، خسارت به متعهدله وارد شده است.