تاریخ نظریه: 1396/12/05
شماره نظریه: 7/96/2963
شماره پرونده: 96-187/3-2211
استعلام:
مطابق ماده 468 قانون مجازات اسلامی «عاقله، مکلف به پرداخت دیه جنایت‌های کمتر از موضحه نیست، هر چند مرتکب، نابالغ یا مجنون باشد.»
و مطابق ماده 470 قانون مجازات اسلامی «در صورتی که مرتکب دارای عاقله نباشد، یا عاقله او به دلیل عدم تمکن مالی نتواند دیه را در مهلت مقرر بپردازد، دیه توسط مرتکب و در صورت عدم تمکن از بیت‌المال پرداخت می‌شود. در این مورد فرقی میان دیه نفس و غیر آن نیست.»
حال سوال اینجاست که:
اولاً- در خصوص نصاب جنایت های کمتر از موضحه آیا می بایست هر کدام از جنایات را در نظر داشت یا اینکه مجموع آنها ملاک است؟
ثانیاً: چنانچه فردی به جنایت کمتر از موضحه محکوم شده و توان پرداخت دیه را ندارد آیا وفق ماده 470 امکان پرداخت دیه از طریق بیت المال وجود دارد یا خیر؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
1- با عنایت به صراحت تبصره ماده 467 قانون مجازات اسلامی 1392 برای ضمان عاقله، رسیدن دیه مجموع آسیب‌های وارده به اندازه دیه موضحه کافی نیست.
2- در قانون مجازات اسلامی 1392، موارد پرداخت دیه از بیت‌المال بیان شده است و موضوع سوال، منطبق با هیچ‌یک از شقوق مزبور نیست و با توجه به اینکه پرداخت دیه از بیت‌المال امری استثنایی و محتاج نص است، لذا پاسخ منفی است.