صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1385/05/12
برگزار شده توسط: استان آذربایجان شرقی/ شهر تبریز
موضوع
تکلیف دادرس در خصوص وصیت‌نامه ابرازی در دعوای تقسیم ترکه
پرسش
در دعوای تقسیم ترکه، خوانده دعوا، وصیت‌نامه‌ای رسمی ابراز کرده است که به موجب آن ثلث اموال متوفی به نفع خوانده وصیت شده است. خواهان تقسیم نیز ادعای بطلان وصیت‌نامه موصوف را به جهت محجور بودن موصی، به هنگام وصیت مطرح کرده است. آیا رسیدگی به ادعای بطلان وصیت‌نامه در دعوای تقسیم ترکه امکان‌پذیر است یا رسیدگی به آن مستلزم اقامه دعوای مستقل است؟
نظر هیئت عالی
نشست قضایی (4) مدنی: در سوال مطروحه، خواهان درخواست تقسیم ترکه دارد و خوانده وصیت‌نامه رسمی ارائه می‌کند که به موجب آن مورث آنها ثلث ماترک را به وی اختصاص داده است. خواهان اگر مدعی شود موصی محجور بوده و درخواست ابطال وصیت‌نامه را کند، با توجه به این‌که سند ارائه شده رسمی و بر حسب مقررات ماده 277 قانون امور حسبی دارای اعتبار اسناد رسمی است، تقاضای ابطال قابل پذیرش نیست و این ادعا مستلزم تقدیم دادخواست جداگانه است. مادام که وصیت‌نامه رسمی ابطال نشود در تقسیم ترکه دادرس دادگاه مکلف است به وصیت‌نامه ابرازی ترتیب اثر دهد و نمی‌تواند ضمن تقسیم ترکه درخواست خواهان را به ابطال وصیت‌نامه بپذیرد زیرا براساس آن‌چه گفته شد این درخواست مستلزم تقدیم دادخواست جداگانه است.
نظر اکثریت
از نظر حقوقی وصیت‌نامه رسمی از اسناد رسمی است. اسناد رسمی اصولاً قابل ابطال نیستند و برای ابطال آنها دعوا و حکم مستقل لازم است. در مانحن‌فیه دادگاه در پرونده تقسیم ترکه باید به وصیت‌نامه رسمی ترتیب اثر داده و به رسیدگی خود نیز ادامه دهد چرا که طبق ماده 70 قانون ثبت عدم ترتیب اثر دادن به اسناد رسمی مستوجب تعقیب مقام قضایی است. از طرف دیگر خوانده ادعایی مطرح کرده که رسیدگی به آن مستلزم رسیدگی و صدور حکم قضایی است و قبل از اعلام بطلان سند رسمی متنازع‌فیه توسط مرجع قضایی، عدم ترتیب اثر دادن به آن فاقد وجاهت قانونی است و با صرف ادعای یکی از طرفین و بدون درخواست ابطال آن وفق مقررات قانونی، نمی‌توان نسبت به ابطال یا عدم ترتیب اثر دادن به وصیت‌نامه موصوف اقدام کرد. بنابراین، رسیدگی به ادعای بطلان وصیت‌نامه مستلزم اقامه دعوای مستقل است.
نظر اقلیت
دعوای تقسیم از امور حسبیه است که رسیدگی به آن تابع تشریفات آیین دادرسی نیست و دادگاه‌ها مکلفند به امور حسبیه حتی بدون درخواست اشخاص نیز رسیدگی و اتخاذ تصمیم کنند. بنابراین، رسیدگی به دعاوی بطلان وصیت‌نامه در دعوای تقسیم بدون تقدیم دادخواست تکلیف دادگاه است و دادگاه باید بدون تشریفات و بدون تقدیم دادخواست نسبت به ادعای بطلان نیز رسیدگی و اتخاذ تصمیم کند. در صورت ضرورت طرح دعوا در یک مرجع دیگر، وفق ماده 19 قانون آیین دادرسی مدنی تا حصول نتیجه دعوای بطلان وصیت‌نامه، در خصوص دعوای تقسیم، قرار اناطه صادر خواهد شد.