صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1401/03/04
برگزار شده توسط: استان فارس/ شهر شیراز
موضوع
الزام دادگاه به تفهیم اتهام به متهم پس از صدور قرار منع تعقیب از سوی بازپرس و در مقام نقص تحقیقات
پرسش
آیا درخواست رفع نقص، چه از سوی دادیار اظهارنظر و چه از سوی ریاست دادگاه مبنی بر لزوم تفهیم اتهام به متهم و صدور قرار تامین کیفری بدون آنکه قرار منع تعقیب صادره از سوی بازپرس مورد نقض قرار گیرد، مطابق با مقررات قانون آیین دادرسی کیفری می‌باشد؟
نظر هیات عالی
1- در مواد 274 و 275 قانون آیین دادرسی کیفری که دادگاه پرونده را برای رفع نقص و تکمیل تحقیقات به دادسرا اعاده می‌کند، نقض قرار و تفهیم اتهام و... پیش‌بینی نشده است. همچنین در ماده 266 که دادستان رفع نقص و تکمیل تحقیقات را از بازپرس می‌خواهد وجهی برای تفهیم اتهام و صدور قرار تامین دیده نمی‌شود.
2- از سوی دیگر ماده 276 قانون اشاره شده در صورت نقض قرار منع تعقیب و صدور قرار جلب به دادرسی احضار متهم، تفهیم اتهام، اخذ آخرین دفاع و اخذ تامین مناسب را مقرر داشته است. این تفاوت نشان می‌دهد که درخواست رفع نقص و تکمیل تحقیقات در هر دو صورت ذکر شده در بند 1 فوق؛ مجوز تفهیم اتهام و صدور قرار تامین نیست؛ لذا نظر اکثریت صحیح است.
نظر اکثریت
در مواد 266 و 276 از قانون آیین دادرسی کیفری عنوان شده که پس از نقض قرار می‌توان متهم را احضار و متعاقباً به وی تفهیم اتهام نمود و نه در زمان نقص تحقیقات و از زمانی که قرار منع تعقیب صادر شده با در نظر گرفتن اصل برائت و اینکه تا زمانی که ادله کافی نباشد نمی‌توان حتی متهم را احضار کرد؛ مضافاً آنکه متهمی که در موردش قرار منع تعقیب صادر شده در پناه اصل برائت بوده و به هیچ‌وجه نمی‌توان وی را به‌عنوان متهم احضار کرد. ضمن اینکه این موضوع تالی فاسد نیز دارد؛ چراکه ممکن است متهم پس از صدور قرار تامین کیفری که از الزامات پس از تفهیم اتهام می‌باشد عاجز از سپردن تامین باشد و تا دیگر نقایص تحقیقاتی دادگاه بخواهد تمام شده و پرونده به دادگاه ارسال گردد مدت زیادی را در بازداشت بماند و درنهایت دادگاه به اقناع وجدان در جهت بزهکاری متهم نرسد؛ مضافاً آنکه چنانچه دادگاه اخذ توضیح از متهم را ضروری بداند می‌تواند با دستور همچون اینکه ((اظهارات فرد الف فعلاً به‌عنوان مطلع اخذ گردد))، درصدد اقناع وجدان قضایی خود برآید؛ لذا پاسخ سوال چه در مورد دادیار اظهارنظر و چه در مورد دادگاه منفی است.
نظر اقلیت
در خصوص موضوع بایستی بین نقص دادگاه و نقص دادیار اظهارنظر تفکیک قائل باشد؛ بدین‌صورت که در خصوص دادگاه نظریه اکثریت موردقبول است؛ ولیکن در مورد نقص وارده از سوی دادیار اظهارنظر چون تصمیم بازپرس تا زمانی که دادیار اظهارنظر آن را تائید نکند قطعی نشده؛ لذا تصمیم به تفهیم اتهام متهم واجد اشکال قانونی نیست.