شماره دادنامه: 473
تاریخ دادنامه: 22/7/1392
کلاسه پرونده: 91/215
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: بانک انصار با وکالت آقای غلامرضا قرائی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال مصوبه شماره 1939-11/10/1387 شورای اسلامی شهرستان نیشابور و ابطال رای شماره 152- 15/11/1390 کمیسیون ماده 77 قانون شهرداریها واقع در شهرستان نیشابور
گردش کار: بانک انصار با وکالت آقای غلامرضا قرائی، ابطال مصوبه شماره 1939-1387/10/11 شورای اسلامی شهر نیشابور و ابطال رای شماره 152- 1390/11/15 کمیسیون ماده 77 قانون شهرداریها واقع در شهرستان نیشابور را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است: " با عرض سلام و ادب و احترام و با استعانت از خداوند متعال به وکالت از موکل توقیراً به استحضار می رساند، به دلالت لایحه پیوستی و به دلالت صریح آراء هیات عمومی دیوان عدالت اداری دال بر غیر قانونی بودن وضع عوارض محلی بر بانک‌ها بدین وسیله از آن مقام تقاضامند است نسبت به ابطال مصوبه شورای شهر نیشابور اقدام و رای مقتضی اصدار نمایید از آن جا که حسب اخطاریه پیوستی شهرداری، مهلت پرداخت عوارض به اتمام رسیده است و ممکن است موکل (بانک انصار) با اقدامات قهریه ای از ناحیه ماموران شهرداری همچون پآیین کشیدن تابلوها مواجه شود لذا از آن مقام استدعا دارد در این ارتباط حسب ماده 25 قانون دیوان عدالت اداری دستور موقت مبنی بر توقف اجرای هر گونه حکم و دستور صادر شده جهت پرداخت عوارض مورد اشاره از جانب موکل به شهرداری شهرستان نیشابور و سازمانهای وابسته صادر نمایید. " متعاقباً وکیل شاکی آقای غلامرضا قرائی به موجب لایحه تکمیلی شماره 9709-1390/12/01 اعلام کرده است که: " سلام علیکم با صلوات برمحمد و آل محمد و با احترام به استحضار می رساند که شهرداری نیشابور به استناد مصوبات شورای اسلامی آن شهر مبادرت به اخذ عوارض به انحاء مختلف و تحت عناوین گوناگون از بانک انصار می‌نماید بالاخص در سال جاری که طی نامه شماره 26606-1390/06/13 درخواست پرداخت عوارض سالیانه به مبلغ 000/800/16 ریال از این بانک کرده است علی هذا به استناد ماده 19 و 42 قانون دیوان عدالت اداری ابطال مصوبات پیوستی شورای شهر نیشابور به شماره 1939- 1387/10/11 (دال بر اجازه اخذ عوارض محلی از بانک‌ها به شهرداری نیشابور) به استناد ادله ذیل مورد استدعاست. 1- مطابق ماده یک قانون اصلاح موادی از قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و چگونگی برقراری و وصول عوارض و سایر وجوه از تولید کنندگان کالا، ارائه دهندگان خدمات و کالاهای وارداتی: از ابتدای سال 1382 برقراری و دریافت هر گونه وجوه از جمله مالیات و عوارض اعم از ملی و محلی از تولیدکنندگان کالا، ارائه دهندگان خدمات و همچنین کالاهای وارداتی صرفاً به موجب این قانون صورت می پذیرد و کلیه قوانین و مقررات مربوط به برقراری، اختیار و یا اجازه برقراری و دریافت وجوه که توسط هیات وزیران، مجامع، شوراها و سایر مراجع، وزارتخانه ها، سازمانها، موسسات و شرکتهای دولتی از جمله آن دسته از دستگاههای اجرایی که شمول قوانین بر آنها مستلزم ذکر نام یا تصریح نام است همچنین موسسات و نهادهای عمومی غیر دولتی صورت می پذیرد به استثنای قانون مالیاتهای مستقیم مصوب 1366/12/03 و اصلاحات بعدی آن، قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری، صنعتی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1372/06/07، قانون مقررات تردد وسایل نقلیه خارجی مصوب 1373/04/12 عوارض آزاد راهها، عوارض موضوع ماده 12 قانون حمل و نقل و عبور کالاهای خارجی از قلمرو جمهوری اسلامی ایران مصوب 1374/12/12 و عوارض موضوع بند ب ماده 46 و بند ب ماده 130 و بندهای الف و ب ماده 132 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1379/01/17 لغو می‌شود به صراحت این ماده تمامی اختیارات سایر مراجع بالاخص وزارت کشور یا شوراهای شهر و روستا در زمینه وضع عوارض لغو می‌شود. 2- هیات عمومی دیوان عدالت اداری ضمن دادنامه های ذیل بر غیر قانونی بودن مطالبه عوارض از بانک‌ها رای داده است: الف: هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 1387/06/03 ضمن دادنامه های شماره 406 و 407 مقرر داشت از آن جا که تابلوهای منصوبه بر سر درب اماکن تجاری و اداری علی القاعده مبین معرفی محل استقرار و فعالیت اماکن مذکور است و الزاماً متضمن تبلیغاتی در زمینه ارائه خدمات مربوط نیست و اصولاً شهرداری در خصوص مورد، ارائه کننده خدمتی نیست تا ذی حق به دریافت بهای آن باشد بنابراین مصوبات شورای اسلامی مبنی بر لزوم اخذ بهای خدمات مورد ادعای شهرداری تحت عنوان هزینه تبلیغات محیطی بابت تابلوهای منصوبه بر سردرب شرکتهای دولتی شعب بانک‌ها و موسسات اعتباری، مغایر هدف و حکم مقنن و خارج از حدود اختیارات شورای اسلامی شهر تشخیص داده می‌شود. ب: در تاریخ 1388/04/21 ضمن دادنامه شماره 344 مقرر داشت: « اساساً با عنایت به فعالیت بانک‌ها و شعب مختلف آنها در امور بانکی در نقاط مختلف کشور و محلی نبودن حوزه فعالیت آنها وضع عوارض کسب و مشاغل در مورد بانک‌ها و شعب آنها مغایر حکم صریح قانونگذار و خارج از حدود صلاحیت شورای اسلامی است» ج: همچنین آن هیات به تاریخ 1389/01/16 ضمن دادنامه شماره 2 مقرر نمود: «نظر به این که حوزه فعالیت بانک‌ها و شعب آنها در نقاط مختلف کشور بوده و محلی تلقی نمی شود لذا وضع عوارض و بهای خدمات برای بانک‌ها توسط شورای اسلامی شهر مغایر قانون تشخیص می‌گردد» و اخیراً ضمن دادنامه 241 دوباره بر این نظر اصرار کرده است. آن گونه که از قانون و آراء فوق مستفاد می‌شود عوارض بر سه قسم تقسیم می‌شود: الف- عوارض ملی ب- عوارض منطقه ای ج- عوارض محلی از آن جا که هیات عمومی به نحو قاطع فعالیت بانک‌ها را محلی ندانسته لذا وضع هر گونه عوارض محلی بر بانک‌ها به علت این که سالبه به انتفاء موضوع است موضوعیت نداشته و غیر قانونی است. د: اخیراً طی رای کمیسیون ماده 77 شهرداری خرمشهر مقرر شده است وضع هر گونه عوارض بهای خدمات برای بانک‌ها و شعب آنها توسط شورای شهر فاقد وجاهت قانونی است. علی هذا از آن جا که به دلالت نامه شماره 26606- 1390/06/13 شهرداری نیشابور بانک انصار می باید عوارض را پرداخت می کرد ولکن پرداخت نکرده و ممکن است با اقدامات قهریه ای از جانب ماموران شهرداری نیشابور از جمله پآیین آوردن تابلوهای شعب موکل مواجه شود بدواً مستند به ماده 25 قانون دیوان عدالت اداری تقاضای صدور دستور موقت مبنی بر توقف عملیات اجرایی و متعاقب آن، ابطال مصوبات فوق الذکر مورد استدعاست." مصوبه مورد اعتراض شاکی به قرار زیر است: " از: شهرداری نیشابور به: شورای محترم اسلامی شهر نیشابور سلام علیکم: در اجرای تبصره 1 ماده 5 قانون اصلاح موادی از قانون برنامه سوم توسعه و چگونگی برقراری و وصول عوارض لایحه (طرح) پیشنهادی عوارض به شرح ذیل تقدیم می‌گردد. خواهشمند است دستور فرمایید اقدام لازم معمول و نتیجه را اعلام نمایند. ضمناً توجیهات و مستندات مربوطه به پیوست تقدیم می‌گردد. متن لایحه یا طرح پیشنهادی: کلیه بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری، صندوقهای قرض الحسنه و موسسات مالی مشابه موظفند بابت بهای خدمات ماهیانه مبلغ 000/500 ریال به حساب شهرداری نیشابور واریز نمایند. - شهردار نیشابور « صورت جلسه» با توجه به اختیارات ناشی از بند 16 ماده 71 و 77 قانون تشکیلات، وظایف و اختیارات شوراهای اسلامی کشور لایحه شماره 53718-1387/10/09 شهرداری در جلسه مورخ 1388/08/05 شورا مطرح و به شرح زیر تصویب گردید. متن مصوبه: به شهرداری نیشابور اجازه داده می‌شود از کلیه بانک‌های دولتی و خصوصی ماهیانه مبلغ 000/000/1 ریال و از موسسات مالی و اعتباری ماهیانه مبلغ 000/700 ریال و صندوقهای قرض الحسنه ماهیانه مبلغ 000/300 ریال به عنوان عوارض کسب و پیشه دریافت نماید." علی رغم ارسال نسخه ثانی دادخواست و ضمایم آن برای طرف شکایت، تا زمان رسیدگی به پرونده در هیات عمومی دیوان عدالت اداری هیچ پاسخی از طرف شکایت واصل نشده است. هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ یاد شده با حضور روسا، مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد. پس از بحث و بررسی، با اکثریت آراء به شرح آینده به صدور رای مبادرت می‌کند.
رای هیات عمومی
مطابق بند 16 از ماده 71 قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران مصوب سال 1375، تصویب لوایح، برقراری یا لغو عوارض شهر و همچنین تغییر نوع و میزان آن از جمله وظایف شوراهای اسلامی شهرها احصاء شده است و حکم مقرر در تبصره ماده 50 قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب سال 1387 دلالت بر این معنی دارد که شوراهای اسلامی شهر برای تصویب عوارض محلی صلاحیت دارند و به تعیین و تصویب عوارض کشوری و ملی مجاز نیستند. با توجه به مراتب فوق الذکر مصوبه مورد شکایت در خصوص تعیین و اخذ عوارض کسب و پیشه از بانک‌ها که حوزه فعالیت کشوری و غیر محلی دارند، خلاف قانون و خارج از حدود اختیارات شوراهای اسلامی تشخیص داده می‌شود و به استناد بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌شود. رسیدگی به خواسته موردی شاکی به شعبه دیوان عدالت اداری ارجاع می‌شود.
رئیس هیات عمومی دیوان عدالت اداری- محمدجعفر منتظری