بانک مرکزی می‌تواند برای تحقق اهداف سیاست‌های پولی و ارزی خود، از انواع ابزار‌های سیاست پولی و ارزی مصوب هیات عالی در قالب قوانین موجود استفاده کند. طراحی و بکارگیری ابزار‌های سیاست پولی از حیث احکام شرعی باید به تایید شورای فقهی برسد.
فصل ششم: اجرای سیاست های پولی و ارزی
از
قانون بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
الف- نظام ارزی کشور، «شناور مدیریت شده» است و هدف مذکور در جزء (4) بند «ب» ماده (3) این قانون، باید در چهارچوب این نظام ارزی و با لحاظ رقابت‌پذیری اقتصاد کشور و تقویت تولید ملی پیگیری شود. بانک مرکزی موظف است بازار ارز را به گونه ای مدیریت کند که ضمن حفظ ارزش حقیقی پول ملی، نوسانات نرخ ارز، کاهش یابد. بانک مرکزی می تواند برای تحقق سیاست های ارزی خود، در بازار ارز مداخله و اقدام به خرید یا فروش ارز یا اوراق مالی مبتنی‌بر ارز نماید. هرگونه خرید و فروش ارز، طلا و اوراق مالی مبتنی بر آن‌ها توسط بانک مرکزی باید به نرخ بازار مورد تایید بانک مرکزی یا در فاصله‌ای مشخص از آن که توسط هیات عالی تعیین می شود، انجام گیرد.
ب- بانک مرکزی می‌تواند ارز‌های عرضه‌شده توسط دولت و دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشوری را خریداری نموده یا عاملیت فروش آن را بر عهده بگیرد.
پ- در مواردی که بانک مرکزی ارز متعلق به دولت یا دستگاه‌های اجرائی را خریداری می کند، نباید پیش از در اختیار گرفتن ارز، معادل ریالی آن را پرداخت کند. پذیرش و عاملیت خرید یا فروش ارز‌های متعلق به دولت از سوی موسسه اعتباری در چهارچوب مصوبات هیات عالی مجاز است.
ت- در مواردی که بانک مرکزی عاملیت فروش ارز‌های متعلق به دولت یا دستگاه‌های اجرائی را بر عهده می گیرد، نباید پیش از در اختیار گرفتن ارز، اقدام به فروش آن کند.
ث- بانک مرکزی موظف است ذخایر ارزی خود را مدیریت کند. ضوابط حاکم بر میزان، ترکیب و کیفیت نگهداری ذخایر ارزی به گونه ای که با اهداف بانک مرکزی متعارض نبوده و در عین حال سبد ارزی در اختیار بانک مرکزی، با در نظر گرفتن شرایط و مقتضیات کشور، بیشترین امنیت، نقدشوندگی و بازدهی و کمترین خطرپذیری (ریسک) ممکن را داشته باشد، توسط هیات عالی تعیین می‌شود.
ج- با رعایت قوانین مربوط روش‌های مجاز برای مدیریت ذخایر ارزی توسط بانک مرکزی عبارت است از:
1- خرید و فروش ارز و اوراق بهادار مبتنی‌بر ارز
2- دریافت یا اعطای تسهیلات ارزی
3- خرید و فروش شمش، طلای مسکوک و سایر فلزات گران‌بها
4- خرید و فروش اسناد خزانه و سایر اوراق بهادار منتشر یا تضمین شده توسط دولت‌های خارجی یا نهاد‌های بین‌المللی
5- افتتاح و نگهداری حساب نزد نهاد‌های مالی بین‌المللی، بانک‌های مرکزی و موسسات اعتباری خارجی
6- افتتاح حساب برای نهاد‌های مالی بین‌المللی، بانک‌های مرکزی و موسسات اعتباری خارجی
7- استفاده از سایر روش‌های مورد تایید هیات عالی
چ- بانک مرکزی موظف است ضمن رعایت سیاست های کلی نظام و قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی، با هدف افزایش تاب آوری اقتصاد کشور، زمینه های لازم برای انعقاد پیمان‌های پولی دو یا چندجانبه را فراهم کند.
ح- دستورالعمل های ناظر بر انتشار ابزار‌های مالی مبتنی‌بر ارز و مشتقات ارزی پس از تصویب هیات عالی، توسط بانک مرکزی ابلاغ و همزمان برای شورای عالی بورس ارسال می شود. دستورالعمل های مذکور برای کلیه اشخاص ذی ربط، از جمله ارکان، تشکل‌های خودانتظام، نهاد‌های مالی، ناشران و سایر فعالان در بازار اوراق بهادار لازم الرعایه است. ابزار‌های مالی موضوع این بند در چهارچوب مصوبات شورای عالی بورس و ضوابط اعلامی سازمان بورس و اوراق بهادار قابل معامله است.
ب- بانک مرکزی می‌تواند ارز‌های عرضه‌شده توسط دولت و دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشوری را خریداری نموده یا عاملیت فروش آن را بر عهده بگیرد.
پ- در مواردی که بانک مرکزی ارز متعلق به دولت یا دستگاه‌های اجرائی را خریداری می کند، نباید پیش از در اختیار گرفتن ارز، معادل ریالی آن را پرداخت کند. پذیرش و عاملیت خرید یا فروش ارز‌های متعلق به دولت از سوی موسسه اعتباری در چهارچوب مصوبات هیات عالی مجاز است.
ت- در مواردی که بانک مرکزی عاملیت فروش ارز‌های متعلق به دولت یا دستگاه‌های اجرائی را بر عهده می گیرد، نباید پیش از در اختیار گرفتن ارز، اقدام به فروش آن کند.
ث- بانک مرکزی موظف است ذخایر ارزی خود را مدیریت کند. ضوابط حاکم بر میزان، ترکیب و کیفیت نگهداری ذخایر ارزی به گونه ای که با اهداف بانک مرکزی متعارض نبوده و در عین حال سبد ارزی در اختیار بانک مرکزی، با در نظر گرفتن شرایط و مقتضیات کشور، بیشترین امنیت، نقدشوندگی و بازدهی و کمترین خطرپذیری (ریسک) ممکن را داشته باشد، توسط هیات عالی تعیین می‌شود.
ج- با رعایت قوانین مربوط روش‌های مجاز برای مدیریت ذخایر ارزی توسط بانک مرکزی عبارت است از:
1- خرید و فروش ارز و اوراق بهادار مبتنی‌بر ارز
2- دریافت یا اعطای تسهیلات ارزی
3- خرید و فروش شمش، طلای مسکوک و سایر فلزات گران‌بها
4- خرید و فروش اسناد خزانه و سایر اوراق بهادار منتشر یا تضمین شده توسط دولت‌های خارجی یا نهاد‌های بین‌المللی
5- افتتاح و نگهداری حساب نزد نهاد‌های مالی بین‌المللی، بانک‌های مرکزی و موسسات اعتباری خارجی
6- افتتاح حساب برای نهاد‌های مالی بین‌المللی، بانک‌های مرکزی و موسسات اعتباری خارجی
7- استفاده از سایر روش‌های مورد تایید هیات عالی
چ- بانک مرکزی موظف است ضمن رعایت سیاست های کلی نظام و قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی، با هدف افزایش تاب آوری اقتصاد کشور، زمینه های لازم برای انعقاد پیمان‌های پولی دو یا چندجانبه را فراهم کند.
ح- دستورالعمل های ناظر بر انتشار ابزار‌های مالی مبتنی‌بر ارز و مشتقات ارزی پس از تصویب هیات عالی، توسط بانک مرکزی ابلاغ و همزمان برای شورای عالی بورس ارسال می شود. دستورالعمل های مذکور برای کلیه اشخاص ذی ربط، از جمله ارکان، تشکل‌های خودانتظام، نهاد‌های مالی، ناشران و سایر فعالان در بازار اوراق بهادار لازم الرعایه است. ابزار‌های مالی موضوع این بند در چهارچوب مصوبات شورای عالی بورس و ضوابط اعلامی سازمان بورس و اوراق بهادار قابل معامله است.