ایراد به صلاحیت محلی

صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1397/08/24
برگزار شده توسط: استان گیلان/ شهر رشت

موضوع

ایراد به صلاحیت محلی

پرسش

چنانچه خوانده تا قبل از پایان اولین جلسه دادرسی به صلاحیت محلی ایراد ننماید آیا دادگاه راساً می‌تواند در صورت نداشتن صلاحیت محلی پ، قرار عدم صلاحیت به اعتبار شایستگی دادگاه صلاحیت‌دار صادر نماید. به تعبیر دیگر، رفع تعارض بین ماده 87 ناظر به بند 1 ماده 84 ق.آ.د.م و مواد 352 و بند 1 ماده 731 این قانون چگونه خواهد بود؟

نظر هیات عالی

نظریه اکثریت در فرض سوال مورد تایید هیات عالی نشست‌های قضایی است؛ با این توضیح که مرجع تشخیص صلاحیت یا عدم صلاحیت رسیدگی، هر دادگاهی است که نسبت به دعوای مرجوع‌الیه رسیدگی مینماید گرچه ایراد صلاحیت محلی به‌عمل نیامده باشد؛ با این وصف بین ماده 87 ناظر به بند 1 ماده 84 ق.آ.د.م و مواد 352 و بند 1 ماده 731 ق.آ.د.م تعارضی وجود ندارد.

نظر اکثریت

1- به موجب ماده 26 قانون آیین دادرسی مدنی، تشخیص صلاحیت یا عدم صلاحیت هر دادگاه نسبت به دعوائی که به آن دادگاه ارجاع شده است با همان دادگاه است.بنابراین دادگاه در رسیدگی به موضوع خواسته، چنانچه خود را صالح تشخیص دهد رسیدگی می‌نماید والا قرار عدم صلاحیت صادر می‌نماید. از این ماده استفاده می‌شود که دادگاه در تشخیص صلاحیت و رسیدگی به موضوع نیاز به اخذ اجازه از اصحاب دعوی ندارد.
2- به نص و تصریح ماده 44 قانون آیین دادرسی مدنی سابق، اصحاب دعوی، حق رجوع به دادگاه غیر صالح محلی که در عرض دادگاه صلاحیتدار بودند می‌توانستند با تراضی یکدیگر مراجعه نمایند با حذف این ماده در قانون آیین دادرسی مدنی جدید، این اختیار از دادگاه غیر صالح سلب و از این رو استنباط می‌گردد دادگاه غیر صالح، بدون ایراد اصحاب دعوی به صلاحیت، حق رسیدگی به موضوع خواسته را نخواهد داشت.
3- برابر ماده 352 قانون آیین دادرسی مدنی، دادگاه تجدیدنظر به آراء مرجع نخستین فاقد صلاحیت محلی را نقض و پرونده را به مرجع صالح ارسال می‌دارد. از ماده فوق می‌توان نتیجه گرفت مرجع نخستین فاقد صلاحیت، بدون ایراد صلاحیت از ناحیه طرفین پرونده، حق رسیدگی به موضوع را نخواهد داشت و می‌بایست پرونده را با صدور قرار عدم صلاحیت به مرجع صالح ارسال دارد والا اگر مرجع بدوی بدان رسیدگی نماید رسیدگی قضایی او عبث و بیهوده خواهد بود.
4- رویه غالب قضایی، بدون ایراد طرفین به صلاحیت، دادگاه در صورت ندانستن صلاحیت به لحاظ قواعد آمره قانون آیین دادرسی مدنی، قرار عدم صلاحیت صادر می‌نماید.
5- بند 1 ماده 371 ق.آ.د.م در باب فرجام، یک امر استثنایی است که مقنن به لحاظ رعایت حقوق اصحاب دعوی که پرونده‌ها در زمان طولانی رسیدگی شده را تجویز کرده است.
بنابراین هیچ تعارضی بین بند 1 ماده 84 و ماده 352 و بند 1 ماده 371 قانون آیین دادرسی مدنی وجود ندارد بلکه هر یک از مواد در جای خود قابلیت اجرایی دارد.

نظر اقلیت

اولاً؛ قواعد مربوط به صلاحیت محلی از جمله قواعد تکمیلی است و به همین لحاظ در قانون سابق آ.د.م به صراحت امکان تعیین دادگاه صالح به طرفین دعوی اعطا شده بود تعیین اقامتگاه موقت و اختیاری در قانون نیز این ایده را تقویت می‌کند. بنابراین بدون ایراد از سوی اصحاب دعوی دادگاه نمی‌تواند در خصوص عدم صلاحیت محلی اقدام نماید. ثانیاً؛ هیچ دلیل قانونی مبنی بر اینکه ماده 352 مطابق اصل و ماده 371 استثنای بر اصل است وجود ندارد. ثالثاً؛ ماده 26 نیز جایی است که ایراد شده باشد و در آن صورت دادگاه این موضوع را بررسی و تشخیص می‌دهد که صالح است یا خیر؟ بنابراین فرض قرار عدم صلاحیت مشروط به ایراد از سوی اصحاب دعوی است.