صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1384/08/01
موضوع
دعوی استردادجهیزیه در صورت به سرقت رفتن آن
پرسش
حسب ادعای زوج، جهیزیه زوجه به سرقت رفته و زوجه تقاضای استرداد جهیزیه را کرده است. زوج اظهار می‌دارد جهیزیه به وی تحویل نشده بلکه همسرش جهت استفاده مشترک همراه آورده و او تنها لیست آن را تأیید کرده است.
آیا جهیزیه به طور امانی در اختیار زوج بوده است؟ آیا جهیزیه به صورت عاریه در اختیار زوج بوده است؟ آیا جهیزیه در اختیار زوجه است و اباحه تصرف برای زوج می‌باشد؟ اولاً: عنوان حقوقی را تعیین، ثانیاً: نظریه در رد یا پذیرش اعلام شود.
نظر هیئت عالی
از آن‌جا که اقلام جهیزیه، لوازم زندگی مشترک است که خانواده زوجه بر اساس عرف مسلم به اقامتگاه زوجین، ارسال می‌دارند و جزو اموال اختصاصی زوجه محسوب می‌شود و به لحاظ این‌که زن در زمان زوجیت و زندگی مشترک خانوادگی با شوهر خود، مستقلاً می‌تواند در اموال و دارایی خود هر نوع تصرفی که بخواهد، بنماید، مستفاد از مواد 1118 و 612 لغایت 615 قانون مدنی، ید و تصرفات زوجین بر اموال یکدیگر که مورد استفاده خانواده قرار می‌گیرد ید امانی است و هرکدام از زوجین نسبت به اموال دیگری فاقد مسئولیت و ضمان است. لکن در صورتی‌که زوج نسبت به اقلام جهیزیه همسر خود تعدی و تفریط کرده و یا در مقام حفظ اموال به طریق مقرر و یا متعارف عمل ننموده و غفلت و کوتاهی کرده باشد ضامن است.
نظر اتفاقی
جهیزیه از اموری است که در ایران متداول بوده و عنوان خاصی در حقوق مدنی ایران ندارد. جهیزیه ملک زن است که از طرف خانواده دختر به او داده می‌شود. جهیزیه‌یی که زن به خانه شوهر می‌آورد اصولاً مورد استفاده قرار می‌گیرد و ظاهر این است که زن اجازه استفاده (انتفاع) از آن را مجانی به شوهر داده است و زن می‌تواند برای استفاده از آن به وسیله شوهر اجرت‌المثل دریافت کند و در صورتی‌که شوهر را از استفاده از آن منع کند در این‌صورت استفاده شوهر در حکم غصب است. در خصوص موضوعِ امانت باید بین دو مورد تفکیک قائل شد:
1. در صورتی‌که در خصوص تحویل جهیزیه شوهر حسب مدارک و یا رسید جهیزیه را به امانت تحویل گرفته باشد، در این‌صورت اتلاف آن از طرف شوهر آن هم با سوءنیت خیانت در امانت تلقی می‌شود.
2. در صورتی‌که از طرف شوهر جهیزیه به امانت تحویل گرفته نشده و تنها رسیدی در این خصوص امضا کرده باشد، در این‌صورت عدم استرداد آن از طرف شوهر خیانت در امانت تلقی نمی‌شود و زوجه می‌تواند جهت استرداد آن به دادگاه حقوقی (خانواده) مراجعه کند. نظریه مورخه 10/4/54 اداره حقوقی موید این موضوع است و همچنین آیت ا... العظمی گلپایگانی (ره) در مجمع‌المسایل مرقوم داشته‌اند: «شوهر ضامن جهیزیه نیست مگر این‌که زن به مرافعه شرعیه ثابت کند که شوهر جهیزیه را بدون اذن او تلف کرده است».