صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1385/05/11
برگزار شده توسط: استان آذربایجان شرقی/ شهر تبریز
موضوع
آثار گواهی عدم پرداخت خارج از مهلت در خصوص تأمین خواسته
پرسش
دارنده یک فقره چک عادی بعد از انقضای مهلت پانزده روز مقرر در ماده 315 قانون تجارت به بانک مراجعه و گواهی عدم پرداخت گرفته است. در صورت درخواست تأمین خواسته به استناد چک مذکور، آیا دریافت خسارت احتمالی از متقاضی تأمین ضرورت دارد؟
نظر هیئت عالی
مطابق ماده 315 قانون تجارت چک در همان مکانی که صادر شده است باید تأدیه گردد. دارنده چک باید درظرف پانزده روز از تاریخ صدور، وجه آن را مطالبه کند و اگر از یک نقطه به نقطه دیگر ایران صادر شده باشد، باید ظرف چهل و پنج روز از تاریخ صدور چک مطالبه شود. با توجه به اینکه به 1369 هیأت عمومی دیوان عالی کشور1369/7/10موجب رأی وحدت رویه شماره 536 گواهی عدم پرداخت بانک محال عٌلیه که در مدت پانزده روز از تاریخ صدور چک به بانک مراجعه شده به منزله واخواست است و طبق ماده 108 قانون آیین دادرسی مدنی، چکی که در مدت مقرر قانونی واخواست شده باشد از مصادیق قبول درخواست تأمین بدون ایداع خسارت احتمالی خواهد بود، لذا در فرض سوال پذیرش درخواست تأمین خواسته به استناد چک عادی که بعد از انقضای مهلت به بانک مراجعه و نسبت به آن گواهی عدم پرداخت صادر شده باشد با ایداع خسارت احتمالی امکان پذیر خواهد بود. با این ترتیب نظر اکثریت قضات دادگستری شهرستان تبریز مورد تأیید است.
نظر اکثریت
مطابق ماده 108 قانون آیین دادرسی مدنی در اسناد تجاری واخواست شده دادگاه بدون اخذ خسارت احتمالی مکلف به صدور قرار تأمین خواسته است. مطابق رأی وحدت رویه شماره 536 - 1369/7/10 دیوان عالی کشور نیز گواهی عدم پرداخت بانک محال علیه به منزله واخواست است. ماده 292 قانون تجارت نیز دادگاه را بدون اخذ خسارت احتمالی، مکلف به صدور قرار تأمین کرده است. نظر به اینکه مطابق ماده 315 قانون تجارت دارنده چک مکلف است ظرف مهلت مقرر در آن ماده به بانک محال الیه رجوع کند و مقررات راجع به اسناد تجاری و از جمله لزوم رعایت مهلت های واخواست نیز از جمله مقررات آمره و شکلی اسناد تجاری است و نظر به اینکه عدم رعایت مقررات آمره اسناد تجاری، خصیصه تجاری بودن آن اسناد را زایل می کند و در صورت صدور قرار تأمین خواسته بدون تودیع خسارت احتمالی، تفاوتی بین مراجعه به بانک یا عدم مراجعه به آن ظرف مهلت قانونی باقی نمی ماند، اخذ خسارت احتمالی در سوال مطروحه ضرورت دارد و بدون تودیع خسارت، صدور قرار تأمین فاقد وجاهت است.
نظر اقلیت
ماده 292 قانون تجارت ناظر به چک نیز هست و همچنین ماده 108 قانون آیین دادرسی مدنی به طور مطلق و بدون هر گونه قید و شرط، دادگاه را مکلف به صدور قرار تأمین خواسته در اسناد تجاری واخواست شده کرده است. با عنایت به اینکه عمل برخلاف نص صریح مواد قانونی مذکور، نیازمند نص قانون است که چنین نصی وجود ندارد و با توجه به اینکه ضمانت اجرای عدم مراجعه به بانک یا عدم واخواست ظرف مهلت قانونی، ناظربر عدم استماع دعوای دارنده علیه ظهرنویس است و در خصوص طرح دعوا علیه صادرکننده چنین ضمانت اجرایی وجود ندارد، مطابق اطلاق ماده 108 قانون آیین دادرسی مدنی و ماده 292 قانون تجارت، نیازی به تودیع خسارت احتمالی وجود ندارد و دادگاه بدون تودیع خسارت احتمالی، مکلف به صدور قرار تأمین خواسته است.