صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1396/07/07
برگزار شده توسط: استان اصفهان/ شهر نجف آباد
موضوع
چگونگی رسیدگی دادگاه نسبت به اعتراض احد از شرکا در مورد رای افراز
پرسش
در صورتی که اداره ثبت اسناد و املاک در راستای قانون افراز و فروش املاک مشاع رای صادر نماید و متعاقب اعتراض احد از شرکا پرونده به دادگاه ارجاع شود، رسیدگی دادگاه در مورد این فرد به چه نحو است؟ آیا رسیدگی ماهوی نموده و افراز را انجام می‌دهد یا صرفاً رای اداره ثبت اسناد و املاک را نقض یا تایید می‌نماید؟
نظر هیئت عالی
مطابق مواد 1 و 6 قانون افراز و فروش املاک مشاعی مصوب سال 57 تقسیم و افراز، املاکی که جریان ثبتی آن خاتمه یافته با واحد ثبتی محل وقوع ملک است، مگر اینکه 1.جریان ثبتی ملک خاتمه نیافته باشد. 2.بین مالکین محجور یا غایب باشد و در مورد اخیر مطابق مواد 313 و 321 قانون امور حسبی و رای وحدت رویه شماره 1 مورخ 1360/1/15 ردیف 29/59 هیات عمومی دیوان عالی کشور رسیدگی به آن در صلاحیت دادگاه حقوقی محل وقوع ملک است و نظریه مشورتی متعددی از جمله 7/7277- 82/9/6، 7/810- 82/3/30 موید این نظر است.
در صورتی‌که واحد ثبتی بر پذیرش افراز یا رد آن (عدم قابلیت افراز) اتخاذ تصمیم نماید، تصمیم واحد ثبتی مطابق ماده 2 قانون افراز و فروش املاک مشاعی مصوب سال 57 به مالکین مشاعی ابلاغ می‌شود، ظرف 10 روز از تاریخ ابلاغ به دادگاه محل وقوع ملک مراجعه و با تقدیم دادخواست حقوقی نسبت به تصمیم واحد ثبتی اعتراض می‌نمایند. دادگاه با رعایت تشریفات دادرسی و طواری مربوط وارد رسیدگی ماهوی شده و احیاناً با جلب نظر کارشناس در راستای مفهوم مخالف ماده 265 ق.آ.د.م در فرض قابلیت افراز داشتن، دعوی خواهان را وارد و ثابت تشخیص و ضمن ابطال تصمیم واحد ثبتی، مطابق نظریه کارشناسی حکم به افراز و تقسیم مال مشاعی صادر و اعلام می‌نماید.
نظر اکثریت
رسیدگی دادگاه در این فرض شکلی است. لذا دادگاه صرفاً می‌تواند رای اداره ثبت را نقض و یا ابرام نماید و حق رسیدگی ماهوی ندارد، چرا که اولاً در رسیدگی اختصاری، امکان صدور حکم بر افراز وجود ندارد، ثانیاً به موجب ماده 1 قانون افراز و فروش املاک مشاع افراز، مگر در حالت استثنائی این موضوع در صلاحیت اداره ثبت است و رسیدگی به اعتراض، حق صدور حکم بر افراز ایجاد افراز نمی‌کند، بنابراین امکان انجام افراز توسط دادگاه نیست.
نظر اقلیت
اصل صلاحیت محاکم اقتضا دارد که دادگاه بتواند در مقام اعتراض به افراز رسیدگی ماهوی نموده و افراز را اصلاح یا نقض نموده یا ضمن نقض رای عدم امکان افراز، افراز را انجام دهد. زیرا همان قانونی که افراز را در صلاحیت اداره ثبت قرار داده، در مقام اعتراض به دادگاه، امکان افراز را اجازه داده است. توجه به مفهوم عبارت اعتراض و رسیدگی به اعتراض نیز اقتضای چنین برداشتی را دارد.