اطلاق ولی قهری به پدر جد و جد پدری و جد جد و هرچه بالاتر رود

صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1391/07/08
برگزار شده توسط: استان گلستان/ شهر گرگان

موضوع

اطلاق ولی قهری به پدر جد و جد پدری و جد جد و هرچه بالاتر رود

پرسش

آیا ولی قهری منحصر به پدر جد و جد پدری است یا این‌که پدر جد پدری و جد جد و هرچه بالاتر رود را نیز شامل می‌شود؟

نظر هیئت عالی

هر چند برابر مصرحات قانون مدنی (مواد 1180 لغایت 1194) در مبحث ولایت قهری و مقررات مربوط به ارث و قرابت و ایضاً ماده ‌45 قانون ثبت اسناد و ماده 33 قانون سجل احوال، ولایت قهری صغیر را منحصر به پدر و جد پدری دانسته‌اند، از باب این‌که عمر پدر جد و جد جد و اجداد بالاتر عموماً وصال به ولایت کردن از نوه و نتیجه و نواده را نمی‌دهد و وجه غالب بر اقربیت درجه و طبقه و قرب قرابت مدنظر بوده است و از آن‌جا که پدر و جد پدری به طفل صغیر نزدیک‌تر هستند، بنا به جهات فوق، قانون مدنی بر طریق به‌گزینی، ولایت قهری را منحصر به پدر و جد پدری و وصی منصوب از طرف آن‌ها دانسته است. بنابراین، به ‌نظر می‌رسد که جدپدر و جد جد و اجداد بالاتر هم دارای ولایت قهری هستند و عندالاقتضا در صورت فوت پدر و جد پدری و با داشتن شرایط ولایت می‌توانند، اعمال ولایت کنند.

نظر اکثریت

اگرچه مقررات باب سوم از کتاب هشتم قانون مدنی مصوب 1314/2/19 در موارد متعدد به ولایت پدر و جد پدری تصریح شده و لفظ اجداد پدری در این باب استعمال نشده، جد در این خصوص اسم جنس محسوب و از آن معنای جمع مستفاد می‌شود. از ظاهر روایات ماثوره و کلام فقها به‌ ویژه فقهای معاصر حضرت آیت الهس العظمی خویی در تکمله المنهاج و حضرت امام خمینی (ره) در تحریرالوسیله نیز چنین مستنبط است که ادله راجع به ولایت قهری طفل به اجداد پدری نیز سرایت دارد.

نظر اقلیت

چون در مقررات باب سوم از کتاب هشتم قانون مدنی «جد» به نحو مفرد استعمال شده، ولایت قهری منحصراً مختص پدر و جد پدری است و شامل اجداد پدری نیست. توضیح این‌که اگر قانونگذار اراده معنای جمع از لفظ جد داشت، به آنان که در باب ارث یا نفقه مذکور است از جمع مکسر جد برای تأمین منظور خود بهره می‌جست و چون او در مقام بیان بوده و صرفاً ولایت را در خصوص طفل به پدر و جد پدری‌اش منحصر دانسته تعمیم آن به غیر، فاقد وجاهت قانونی است.