صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1384/06/06
برگزار شده توسط: استان آذربایجان غربی/ شهر ارومیه
موضوع
حضانت طفل و حق ملاقات ولی قهری در خصوص طفلی که حضانت وی بر عهده مادر است
پرسش
برابر مفاد ماده 1174 قانون مدنی: در صورتی‌که ابوین طفل مشترک به هر علتی جدا از هم زندگی می‌کنند هر یک از آن‌ها که طفل تحت حضانت او نباشد حق ملاقات طفل خود را دارد. حال سوال این است: در صورتی‌که پدر طفل فوت کند و طفل در نزد مادرش به عنوان حضانت قرار گرفته باشد آیا جد پدری که ولایت قهری مذکور را به عهده دارد این حق برای او شناخته شده است یا نه؟
نظر هیئت عالی
با توجه به مقررات باب سوم از کتاب هشتم قانون مدنی، طفل صغیر و یا غیررشید یا مجنون در صورتی‌که عدم رشد یا جنون او متصل به صغر باشد تحت ولایت پدر و جد پدری خود است. در فرض سوال در صورت فوت پدر چنان‌چه حضانت فرزند به مادر واگذار شود، اجداد پدری و مادری علی‌الخصوص جد پدری حق ملاقات با نواده خود را دارند و دادگاه می‌‌‌‌‌تواند سرپرست طفل را به فراهم کردن وسایل ملاقات، اجبار و الزام کند. مضافاً حق ملاقات جد پدری برای اعمال ولایت قهری و انجام تکالیف قانونی وی، ضروری بوده و نمی‌توان ولی قهری را از ملاقات منع کرد مگر در صورت وجود علت قانونی. بنابراین، نظر اکثریت قضات دادگستری ارومیه تأیید می‌‌‌‌‌شود.
نظر اکثریت
مستفاد از مقررات مواد 1180 و 1181 و 1188و 1189 و 1190و 1194 قانون مدنی این است که هر یک از پدر یا جد پدری نسبت به اولاد خود ولایت دارند و ولایت هر یک از آنان در ردیف و عرض یکدیگرند، نه در طول هم و ولایت یکی بر دیگری رجحان و برتری ندارد و نظر به این‌که تربیت، نگاهداری، اداره اموال و حقوق مالی و رعایت غبطه و صرفه و صلاح مولی‌علیه از شئون خاص ولی قهری است و اقتضای عمل به تکلیف شرعی و قانونی و اخلاقی ولی قهری ایجاب می‌‌‌‌‌کند در صورت فوت پدر، جد پدری (بدون عذر شرعی و قانونی) از ملاقات مولی‌علیه خود چشم پوشی نکند. نقض غرض و برخلاف مقتضای اعمال حق و تکلیف ولایت است و هیچ دلیل شرعی و قانونی نیز بر نهی و منع جد پدری از داشتن حق ملاقات مولی‌علیه خود وجود ندارد.
نظر اقلیت
مستنبط از مفاد ماده 1147 قانون مدنی خصوصاً عبارت «ابوین» این است که حق ملاقات طفل صرفاً اختصاص به پدر و مادر طفل دارد و این حق منصرف از جد پدری است چرا که «ابوین» ظهور در معنای پدر و مادر دارد و جد پدری خارج از شمول عبارت فوق است و ایجاد یک حق تأسیسی (مانند حق ملاقات) نیاز به نص قانونی دارد و این در حالی است که در قانون مدنی چنین نصی مبنی بر داشتن حق ملاقات طفل توسط جد پدری وجود ندارد. خصوصاً این‌که پیش‌بینی حق ملاقات برای پدر و مادر در قانون مدنی بیشتر به لحاظ نیاز عاطفی و روحی و روانی فرزندان به هر یک از پدر و مادر بوده در حالی‌که این نیاز در مورد فرزندان نسبت به جد پدری و بالعکس در حدی نیست که موجبات وضع مقررات خاصی را فراهم نماید و سکوت قانونگذار در این امر نیز دلالت بر این استدلال دارد.