صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1401/02/08
برگزار شده توسط: استان اردبیل/ شهر مشگین شهر
موضوع
رسیدگی به شهادت کذب نسبت به پرونده جریانی یا قطعی توسط دادسرا
پرسش
اگر حکم در مرحله بدوی بر اساس شهادت شهود ثابت شود و دادگاه تجدیدنظر شهادت شهود را وارد و تائید نماید یا با همان شهادت شهود در مرحله بدوی قطعی شود، دادسرا مجاز به رسیدگی به شکایت شهادت کذب شهود این پرونده در دادسرا می‌باشد؟
اگر دادگاه بدوی به استناد اینکه از شهادت شهود یقین قضایی حاصل نمی‌شود و تعارض بین شهادت وجود داشته و شهادت تعلیمی و کذب است حکم صادر و قطعی شود یا اینکه بعد از صدور رای بدوی، دادگاه تجدیدنظر با چنین استدلالی شهادت را رد کند، آیا دادسرا مجاز به رسیدگی به شکایت شهادت کذب شهود این پرونده در دادسرا می‌باشد؟ آیا دادسرا فی‌البداهه با شکایت اولیه شاکی می‌تواند تحقیقات لازم را بعد از شهادت در شعبه مربوطه و درحالی‌که پرونده جریانی بوده و حکم قطعی صادر نشده رسیدگی کند؟
نظر هیات عالی
دادسرا مجاز است که در صورت اعلام شهادت کذب جهت بررسی دلایل اثبات شهادت خلاف واقع وارد رسیدگی شود و نفیاً و یا اثباتاً اعلام نظر نماید. مراد از شهادت کذب این است که شاهد عامداً عالماً خلاف حقیقت و آنچه را رخ داده شهادت دهد. چه به این شهادت ترتیب اثر داده شود یا نشود و این امر، تاثیری در رسیدگی به شهادت کذب نخواهد داشت. بدیهی است صدور رای برائت در دادگاه علیرغم شهادت شهود و تعارض شهادت صرفاً دلیل بر شهادت کذب نمی‌باشد.
نظر اکثریت
دلایل اعتقاد به لزوم ثابت بودن شهادت کذب قبل از مرحله تحقیقات مقدماتی:1. دلالت تفسیر مضیق و تفسیر به نفع متهم و قاعده دراء وقتی شک می‌کنیم که آیا علاوه بر محقق شدن شهادت کذب با ثبوت آن، شهادت دیگری نیز قابل تعقیب است بر همان موضوع مضیق به سنده می‌کنیم.
2. در صورت اعتقاد به امکان تعقیب شهود به صرف شهادت یکی از دلایل اثباتی قرانی و معمول عملاً از عداد دلایل خارج می‌شود و هیچ فرد مشاهده کننده‌ای به عنوان شاهد در محکمه حاضر نخواهد شد.
3. هدف قانون‌گذار از ماده 650 تعزیرات این نبود که شهادت کذب از طریق وکیل یا هر شاکی و یا هر متضرری به عنوان اهرمی برای فشار نسبت به شهود قرار گیرد فی الحال بخشی از پرونده‌های کیفری دادسرا، شهادت کذب در دادسرا می‌باشد.
4. قبول نظر مخالف باعث می‌شود به پرونده‌هایی رسیدگی گردد که قبلاً در مورد همان موضوعات رسیدگی و اکثراً رای قطعی صادر شده است.
5. دلالت نظریه مشورتی شماره 7/878 مورخ 72/2/17 نیز بر همین موضوع می‌باشد. سوگند دروغ هنگامی قابل تعقیب است که توسط دادگاه دروغ بودن آن احراز شده باشد.
6. یکی از منابع فرعی حقوق دکترین می‌باشد که معتقدند باید کذب بودن شهادت در دادگاه صالح به حکم قطعی به اثبات رسیده باشد.
7. رای دادگاه انتظامی، برای احدی از همکاران کیفرخواست صادر شده است مبنی بر اینکه کذب بودن شهادت باید در دادگاه صالح بدواً ثابت گردد.
8. رای دادگاه تجدیدنظر شهرستان تهران با این محتوا که: شهادت کذب یعنی شاهد عالماً و عامداً خلاف حقیقت و آنچه رخ داده را شهادت دهد. صدور رای برائت، تعارض شهادات و... دلیل بر شهادت کذب نمی‌باشد؛ زیرا برائت به خاطر عدم اقناع وجدانی قاضی و عدم وجود دلیل کافی بر مجرمیت است مگر اینکه علت برائت، کذب بودن شهادت شهود باشد که در این صورت در رای به آن اشاره می‌شود، تعارض صریح شهادات گرچه نشان از کذب بودن احدی از شهود دارد؛ لکن چون مشخص نیست کدام‌یک شهادت کذب داده‌اند؛ لذا نمی‌توان کسی را متهم کرد؛
بنابراین جواب سوال اول: خیر، دادسرا حق ادامه تحقیقات مقدماتی را نخواهد داشت.
جواب سوال دوم: بلی، در این مورد دادسرا قطعاً و یقیناً مجاز به تعقیب فرد متهم را خواهد داشت.
جواب سوال سوم: خیر، به خاطر ادله فوق‌الذکر.
نظر اقلیت
در خصوص قسمت اول سوال دادسرا مجاز به رسیدگی به شکایت شهادت کذب می‌باشد؛ علت بر اینکه اگر قائل بر این باشیم که صحت شهادت در مرجع قضایی رسیدگی کننده احراز شده و به همین خاطر دادسرا حق ورود ندارد که در این صورت بند ((ث)) ماده 474 قانون آیین دادرسی کیفری که از موارد اعاده دادرسی اثبات شهادت خلاف واقع می‌باشد، بی‌معنی خواهد بود و هر دادگاهی که به دعوی اصلی رسیدگی می‌کند موظف خواهد بود در خصوص صحت و سقم شهادت نیز اظهارنظر نماید.
در مورد قسمت دوم سوال اولاً؛ صرف اینکه برای دادگاه از شهادت شهود یقین قضایی حاصل نشده است؛ دلیل بر کذب بودن شهادت نمی‌باشد و چه‌بسا شهادت به واقع ادا شود ولی برای دادگاه اقناع کننده نباشد یا حتی تعارض در شهادت به معنی شهادت کذب نمی‌باشد. ثانیاً؛ کذب بودن شهادت در دادگاه حقوقی یا کیفری ممکن است به معنی شهادت کذب کیفری نباشد و احتمالاً شاهد سوءنیت در شهادت کذب نداشته و فاقد عنصر معنوی باشد و به هنگام رسیدگی مواجه با قرار منع تعقیب شود. بااین‌حال باز مشکلی در رسیدگی به شکایت شهادت کذب در دادسرا و ورود به موضوع ندارد.
در مورد اینکه به صرف شهادت شهود در دادگاه و قبل از اتخاذ تصمیم و شکایت شخص، دادسرا حق ورود به رسیدگی دارد به نظر می‌رسد باز ایرادی برای رسیدگی دادسرا و ورود به موضوع حتی اتخاذ تصمیم قبل از حکم قطعی نیست؛ چراکه؛ اولاً جرم شهادت کذب یک جرم مطلق است نه مقید و با شهادت کذب جرم محقق می‌شود و موثر بودن و موثر نبودن آن در حکم تاثیری در مجازات شخص نخواهد داشت. ثانیاً؛ در این مورد نمی‌توانیم قرار اناطه صادر کنیم و رسیدگی به شهادت کذب را منوط به صدور حکم قطعی دادگاه نماییم چون درهرحال تاثیری در قضیه نخواهد داشت؛ چراکه چه در حکم به شهادت ترتیب اثر داده شود یا ترتیب اثر داده نشود؛ چنانچه در سوال‌های قبلی پاسخ داده شد تاثیری در رسیدگی به شهادت کذب وجود نخواهد داشت. در بسیاری از موارد مشخص شده است که بعد از شهادت در دادگاه با عذاب وجدان اقرار به کذب بودن شهادت نموده است؛ آیا دادسرا در چنین مواردی نمی‌تواند وارد رسیدگی شود. النهایه در تمام موارد فوق در سوال دادسرا نمی‌تواند به بهانه عدم صدور رای قطعی یا احراز صحت شهادت را مانع رسیدگی به شکایت شهادت کذب قرار دهد و رای موردی دادگاه انتظامی قضات را نمی‌توان دلیل بر تفسیر به صورت نظر اکثریت دانست.