صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1399/03/22
برگزار شده توسط: استان کردستان/ شهر کامیاران
موضوع
غیابی یا حضوری بودن رای در مرحله تجدید نظر با وصف ابلاغ واقعی وقت رسیدگی به خوانده در دادگاه تجدید نظر
پرسش
مطابق ماده 364 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی: «در مواردی که رای دادگاه تجدیدنظر مبنی بر محکومیت خوانده باشد و خوانده یا وکیل او در هیچ یک از مراحل دادرسی حاضر نبوده و لایحه دفاعیه و یا اعتراضیه‌ای هم نداده باشند رای دادگاه تجدیدنظر ظرف مدت بیست روز پس از ابلاغ واقعی به محکوم‌علیه یا وکیل او قابل اعتراض‌و رسیدگی در همان دادگاه تجدیدنظر می‌باشد، رای صادره قطعی است.» ملاحظه می‌شود مقنن صرفا دو فرض حضور خوانده یا ارائه لایحه دفاعیه و یا اعتراضیه را در مرحله تجدیدنظر از موارد حضوری بودن رای در مرحله تجدیدنظر دانسته حال چنانچه رای اولیه غیابی بوده و نسبت به آن تجدیدنظرخواهی شده محکوم‌علیه غایب در هیچکدام از جلسات تجدیدنظر حاضر نشده لایحه دفاعیه و اعتراضیه‌ای هم نداده ولیکن ابلاغ وقت رسیدگی تجدیدنظر به وی به‌صورت واقعی بوده اعلام کنید که در صورت ابلاغ واقعی وقت رسیدگی به محکوم‌علیه، رای تجدیدنظر غیابی محسوب می‌گردد یا حضوری است؟
نظر هیات عالی
در صورتی که خوانده در هیچ‌یک از مقاطع رسیدگی مرحله اول (رسیدگی نخستین) حاضر نشده و لایحه‌ای نیز ارسال ننموده و ابلاغ واقعی به عمل نیامده باشد، و نتیجه رسیدگی دادگاه بدوی منجر به صدور حکم به بی‌حقی یا بطلان دعوی خواهان گردد و با اعتراض خواهان، دادگاه تجدیدنظر حکم به محکومیت خوانده (تجدیدنظرخوانده) صادر نماید، در فرضی که توجهاً به مواد 303 و 364 ق.آ.د.م، محکوم‌علیه در جلسه رسیدگی ماهوی دادگاه تجدیدنظر حاضر نشده و لایحه دفاعیه‌ای نیز ارسال ننموده باشد و وقت رسیدگی نیز به کیفیت مرحله بدوی، ابلاغ واقعی نشده باشد، حکم صادرشده دادگاه تجدیدنظر، غیابی خواهد بود و ظرف 20 روز از تاریخ ابلاغ در همان دادگاه تجدیدنظر قابل واخواهی می‌باشد.
نظر اکثریت
ماده 364 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی حکم خاصی را بیان میکند و یک حالت ارفاقی برای محکوم‌علیه است و در این ماده ابلاغ واقعی به خوانده که از موارد حضوری تلقی شدن رای بوده خارج گردیده و چون مرحله تجدیدنظر، آخرین مرحله طرق عادی رسیدگی به پرونده است و خوانده در مرحله بدوی حضور نیافته لایحه ارسال ننموده ابلاغ هم واقعی نبوده؛ لذا رای غیابی بوده حال در مرحله تجدیدنظر هم که حضور نیافته و لایحه ارسال نکرده نیز رای غیابی است ولو اینکه بر خلاف ماده 364 ابلاغ واقعی صورت گرفته باشد به هر حال نص و ظاهر ماده 364 گویای غیابی بودن رای در مرحله تجدیدنظر ولو با ابلاغ واقعی می‌باشد.
نظر اقلیت
مطابق ماده 303 قانون آیین دادرسی در امور مدنی: «حکم دادگاه حضوری است مگر این که خوانده یا وکیل یا قائم‌مقام یا نماینده قانونی وی در هیچ‌یک از جلسات دادگاه حاضر نشده و به‌طور کتبی نیز دفاع ننموده باشد و یا اخطاریه ابلاغ واقعی نشده باشد.» ابلاغ واقعی اخطاریه نیز از موارد حضوری بودن رای محسوب می‌گردد و عدم ذکر این مطلب در ماده 364 از باب مسامحه بوده و ملاکی که در ماده 303 در خصوص ابلاغ واقعی به مخاطب و در نتیجه حضوری تلقی شدن رای وجود دارد در ماده 364 نیز وجود دارد و صرف عدم ذکر این عبارت موجب نمی‌شود که قائل به غیابی بودن رای در مرحله تجدیدنظر باشیم.