مجازات شروع به جرم عقیم

صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1399/08/14
برگزار شده توسط: استان گلستان/ شهر گنبدکاووس

موضوع

مجازات شروع به جرم عقیم

پرسش

سوال: با توجه به مقررات شروع به جرم در مواد 122 و 123 و 124 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 بیان فرمائید:
پ) ضابطه شناسایی قید ارتباط مستقیم با وقوع جرم در ماده 123 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392
ت) منظور از قید (... جهات مادی...) در تبصره ماده 122 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 چیست؟
ح) ضابطه تشخیص شروع به جرم اسید پاشی از جرم تام اسید پاشی چیست؟

نظر هیئت عالی

چکیده نظر اکثریت که ارتباط مستقیم را همان عملیات و رفتارهای مادی می‌داند که اگر با تهیه مقدمات وارد عملیات اجرایی شده باشد شروع به جرم تلقی می‌گردد. منظور از قید جهات مادی، قانون‌گذار خواسته جرم محال قانونی را از شمول تبصره خارج کند ضابطه تشخیص شروع به جرم اسیدپاشی از جرم تام آسیب دیدن بزه‌دیده است.

نظر اکثریت

پ)ضابطه شناسایی قید ارتباط مستقیم با وقوع جرم در ماده 123 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392
توضیحات مقدماتی:
جرم 4 مرحله دارد: 1- قصد مجرمانه 2- تهیه مقدمات 3- شروع به اجرا 4- جرم تام
تهیه مقدمات: یک سلسلسه تمهیداتی است که در ظاهر، ممکن است ارتباط چندانی با جرم نداشته باشد، به عبارت دیگر زمینه سازی و تهیه وسایل لازم برای ارتکاب جرم، گرچه افعال مادی به شمار می روند اما چون قصد مرتکب را به وضوع آشکار نمی کند، نمی توان او را به این دلیل، قابل تعقیب و مجازات دانست.
اگر اعمال و رفتارهای مقدماتی خود عنوان مجرمانه داشته باشد حسب ماده 124 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 نه به عنوان عملیات مقدماتی و نه به عنوان شروع به جرم بلکه به عنوان یک جرم مستقل قابل تعقیب و مجازات می‌باشد.
نظر اکثریت:
با توجه به اینکه در ماده 123 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 قانونگذار محترم دامنه ماده 122 قانون مذکور را محدودتر نموده است و برای شروع به جرم حسب صراحت ماده 122 فرد باید وارد عملیات اجرایی و مادی جرم شده باشد و فقط قصدش معلق بماند، حال اگر رفتارهای مادی را کاملاً انجام داده باشد و به قصدش نرسیده باشد، جرم عقیم است و با صدر ماده مذکور تطبیق دارد و اگر رفتارهای مادی را به صورت کامل انجام نداده باشد شروع به جرم است و مطابق ماده 122 باید مجازات تعیین گردد.
قانونگذار محترم در ماده 123 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 بیان می دارد قصد و عملیات مقدماتی در صورتی که ارتباط مستقیم با وقوع جرم نداشته باشد شروع به جرم نمی‌باشد پس مفهوم مخالف آن برمی آید که اگر تهیه مقدمات ارتباط مستقیم با وقوع جرم داشته باشد شروع به جرم می‌شود.
لذا منظور قانونگذار محترم از ارتباط مستقیم یعنی عملیات اجرایی جرم و زمانی که تهیه مقدمات به عنوان عملیات اجرایی جرم باشد، می‌شود شروع به جرم، در غیر اینصورت جرم نمی‌باشد.
مثال: شخصی اسلحه ای خریداری می کند و به قصد قتل شخصی به او تیراندازی می کند.
خرید اسلحه: در این مثال صرف خرید اسلحه تهیه مقدمات می‌باشد و نمی توان او را به عنوان شروع به جرم قلمداد کرد.
تیراندازی: به محض شلیک گلوله مرتکب وارد عملیات اجرایی جرم شده است و شروع به جرم است.
اصابت گلوله: با اصابت گلوله و مرگ مقتول جرم تام قتل عمدی رخ داده است.
در این مثال خرید اسلحه به تنهایی نه به عنوان مقدمه جرم و نه به عنوان شروع به جرم بلکه به عنوان یک جرم مستقل در قانون قاچاق سلاح و مهمات جرم، و قابل تعقیب می‌باشد.
چکید نظر اکثریت: منظور قانونگذار از قید ارتباط مستقیم، همان عملیات و رفتارهای مادی می‌باشد که شروع به جرم هستند و اگر با تهیه مقدمات وارد عملیات اجرایی جرم شده باشد شروع به جرم می‌باشد.

قسمت بند ت سوال) منظور از قید (... جهات مادی...) در تبصره ماده 122 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 چیست؟
توضیحات مقدماتی:
انواع جرم محال:
1- جرم محال مطلق ناشی از موضوع: در صورتی که موضوع جرم اصلاً وجود نداشته باشد و یا جرم دارای وصف لازم برای تحقق جرم نبوده است مانند تیراندازی به مرده.
2- جرم محال نسبی ناشی از موضوع: در صورتی که موضوع جرم واقعاً می توانست وجود داشته باشد ولی در لحظه ارتکاب به طور اتفاقی مفقود بوده است. مثلاً سارقی به قصد جیب بری دست در جیب کسی کند و اتفاقاً جیب خالی باشد.
3- جرم محال مطلق ناشی از وسایل کار: در شرایطی که وسیله ای را که عامل برای اجرای قصد خود به کار می برد اساساً معد برای انجام آن نباشد. مانند هدف گیری با سلاح قلابی.
شرایط تحقق جرم محال:
1- اراده ارتکاب جرم
2- اتمام عملیات اجرایی جرم
3- غیرممکن بودن حصول نتیجه مجرمانه
نظر اکثریت:
منظور قانونگذار از آوردن قید جهات مادی در این تبصره خواسته است جرم محال قانونی را از شمول این تبصره خارج کند و در این تبصره جهات مادی در مقابل جهات قانونی قرار می‌گیرد و چنانچه وقوع جرم از لحاظ قانونی غیرممکن باشد، جرم نمی‌باشد. ولی اگر از لحاظ مادی غیرممکن باشد قانونگذار محترم در حکم شروع به جرم آن را جرم انگاری نموده است و جهات مادی یعنی همان رفتارهایی که ارکان مادی یک جرم را تشکیل می دهد.


قسمت بند ح سوال: ضابطه تشخیص شروع به جرم اسید پاشی از جرم تام اسید پاشی چیست؟
نظر اکثریت:
با توجه به این که قانونگذار محترم در ماده 1 قانون تشدید مجازات اسید پاشی جرم تام اسید پاشی را مقید به آسیب رساندن به تمامیت جسمانی شخص بزه دیده قرار داده است تا زمانی که رفتارهای مادی جرم اسید پاشی صورت گیرد چه در حد شروع به جرم و چه در حد جرم عقیم و لیکن نتیجه جرم که همان آسیب رساندن است حاصل نگردد شروع به جرم است و چنانچه موجب آسیب دیدن شخص بزه دیده گردد جرم تام است. پس ضابطه تشخیص همان آسیب دیدن بزه دیده می‌باشد. مثلاً اگر مرتکب اسید را به صورت کامل بر روی شخص مورد نظر بریزد و لیکن به دلیل ضخیم بودن لباس نامبرده آسیب جسمی نبیند شروع به جرم است و لیکن اگر آسیب ببیند جرم تام اسیدپاشی صورت گرفته است.

نظر ابرازی

پ)ضابطه شناسایی قید ارتباط مستقیم با وقوع جرم در ماده 123 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392
نظر اقلیت:
در خصوص قید ارتباط مستقیم با وقوع جرم با توجه به ماده 123 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 که بیان می دارد عملیات و اقداماتی که فقط مقدمه جرم است در صورتی که ارتباط مستقیم با وقوع جرم داشته باشد شروع به جرم می‌باشد و ما باید برای اینکه بفهمیم آیا این مقدمات و عملیات مقدماتی انجام شده ارتباط مستقیم با وقوع جرم دارد یا ندارد باید به عرف مراجعه کنیم. اگر در عرف آن مقدمات را به گونه ای تعبیر کنند که فقط از آن مقدمات همان جرم مورد نظر برداشت شود پس باید گفت آن مقدمات انجام شده ارتباط مستقیم با وقوع جرم دارد و شروع به جرم است.
ایراد گروه اکثریت به نظر اقلیت:
در مباحث کیفری ما برای تعیین مصداق می توانیم به عرف رجوع کنیم و لیکن برای تشخیص و تعیین مجازات با توجه به اصل 36 قانون اساسی و ماده 13 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 نمی توانیم به عرف رجوع کنیم و این کار خلاف قانون است.
پاسخ گروه اقلیت:
می توانیم رجوع کنیم و مثلاً بگوییم یک لفظ در این شهرستان توهین است چون عرف این شهرستان این لفظ را توهین می داند و در فلان شهرستان توهین نمی‌باشد چون عرف آن شهرستان آن لفظ را توهین نمی داند.

قسمت بند ت سوال: منظور از قید (... جهات مادی...) در تبصره ماده 122 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 چیست؟
نظر اقلیت:
منظور از جهات مادی یعنی جهاتی که ارتکاب جرم تام را تبدیل به جرم محال مادی می کند و وقوع جرم را غیرممکن می کند.

قسمت بند ح سوال) ضابطه تشخیص شروع به جرم اسید پاشی از جرم تام اسید پاشی چیست؟
نظر اقلیت:
باید با اصل شروع به جرم در ماده 122 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 رجوع کنیم و اگر طبق آن ماده مشمول شروع به جرم گردید مجازات شود در غیر اینصورت مجازات نمی گردد و این که آسیب ببیند یا نبیند تاثیری در تشخیص شروع به جرم ندارد.
ایراد گروه اکثریت به نظر اقلیت:
اگر شخص آسیب نبیند چگونه باید میزان صدمه را مشخص کنیم تا حسب مورد مشمول بند الف یا بند ب یا بند پ ماده 122 گردد و مرتکب را مجازات کنیم.
پاسخ گروه اقلیت:
پاسخی داده نشده است.