تاریخ نظریه: 1397/02/25
شماره نظریه: 7/97/303
شماره پرونده: 97-25-303
استعلام:
فرد مجنونی مرتکب بزه ایراد ضرب و جرح عمدی شده است چون مجنون بوده دادگاه تجدیدنظر عاقله را محکوم به پرداخت دیه می‌نماید، در مرحله اجرای مجازات، تمکن عاقله برای پرداخت دیه محرز نگردیده است؛ آیا صرف گواهی قاضی اجرای احکام کیفری برای صدور حکم محکومیت بیت-المال برای پرداخت دیه کافیست یا بایستی دادخواستی به طرفیت محکومٌ‌له تقدیم دادگاه نماید و پس از اثبات اعسار و سپس به طرفیت بیت‌المال طرح دعوا نماید؟ و یا اینکه نیازی به طرح دادخواست نیست و صرف گواهی قاضی اجرای احکام کیفری و صدور رأی برای عاقله جهت پرداخت دیه کفایت می‌کند.
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
در مواردی که مسئولیت پرداخت دیه به عهده عاقله است، اگر عاقله متمکن باشد، می‌توان دیه را از اموال وی استیفاء نمود؛ در غیر این صورت طبق ماده 470 قانون مجازات اسلامی 1392، دیه توسط مرتکب و در صورت عدم تمکن از بیت‌المال پرداخت می‌گردد. بنابراین در فرض سوال، در صورت مطالبه دیه توسط شاکی یا اولیای دم از بیت‌المال (بدون نیاز به دادخواست)، پرونده به دادگاه صادر کننده حکم مربوطه ارسال می‌شود و دادگاه با بررسی موضوع و احراز کلیه شرایط مقرر در ماده 470 قانون مجازات اسلامی 1392، و رعایت مقررات تبصره الحاقی به ماده 342 قانون آیین دادرسی کیفری 1392، حکم به پرداخت دیه از بیت‌المال را صادر می‌نماید. ماده 85 قانون اخیرالذکر نیز موید این نظر است.