صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1379/06/15
برگزار شده توسط: استان مرکزی/ شهر اراک
موضوع
طلاق حاکم در نکاح منقطع
پرسش
در صورتی‌که زوجین در نکاح منقطع اختلاف پیدا کنند، آیا با وجود شرایط مربوط به عسر و حرج در زوجه منقطعه (مثلاً معتاد بودن زوج یا محبوس بودن وی، رها کردن زوجه و یا عدم انجام تکالیف اولیه زوجیت از ناحیه زوج و...) زوجه می‌تواند دادخواست طلاق، تقدیم دادگاه کند یا این‌که تقدیم دادخواست مزبور مختص نکاح دائم است؟ در صورت منفی بودن پاسخ، تکلیف زوجه منقطعه چه خواهد بود؟ و در صورت مثبت بودن پاسخ، حکم دادگاه به صورت طلاق خواهد بود یا به صورت الزام زوجه به بذل مدت؟
نظر هیئت عالی
طبق ماده 1139 قانون مدنی (طلاق مخصوص عقد دائم است و زن منقطعه به انقضای مدت یا بذل آن از طرف شوهر، از زوجیت خارج شود) و در صورتی‌که در روابط زن و شوهری که رابطه ازدواج با نکاح منقطع صورت گرفته باشد و برای زن عسر و حرج باشد، زوجه می‌تواند به منظور صدور گواهی عدم امکان سازش به دادگاه مراجعه کند و دادگاه با احراز عسر و حرج زوجه، ضمن الزام شوهر به بذل مدت به صدور گواهی عدم امکان سازش برای جدایی زن و شوهر اقدام خواهد کرد.
نظر اتفاقی
با توجه به صراحت ماده 1139 قانون مدنی «طلاق مخصوص عقد دائم است و زن منقطعه به انقضای مدت یا بذل آن از طرف شوهر از زوجیت خارج می‌شود، در مورد سوال، حاکم می‌تواند حکم به الزام زوج به بذل مدت نسبت به باقی‌مانده مدت بدهد زیرا اولاً: با توجه به قاعده کلی لاضرر، اگر عسر و حرج زوجه احراز شود، حاکم می‌تواند رأی به الزام زوج به بذل مدت بدهد. ثانیاً: همچنان که در قانون در مورد عقد دائم به حاکم اجازه داده شده است که با توجه به ملاک عسر و حرج حکم به طلاق بدهد و الزام زوج، به طلاق را مورد حکم قرار دهد همان ملاک در عقد موقت نیز وجود دارد. بنابراین، در مورد سوال حاکم می‌تواند زوج را ملزم به بذل مدت نماید. ثالثاً: از روح قانون و کلیات می‌توان استنباط کرد که در این خصوص عقد منقطع، مانند عقد دائم بوده و می‌توان رأی به الزام زوج به بذل مدت داد. رابعاً: با استناد به قیاس منصوص‌العله و نیز قیاس اولویت، الزام زوج به بذل مدت توسط حاکم جایز است چرا که در عقد دائم دلیل و مجوز طلاق برای حاکم، عسر و حرج است و همین ملاک و علت در عقد موقت، نیز وجود دارد و از طرفی در عقد دائم، با آن همه استحکام و دوام آن، حاکم می‌تواند رأی به اجبار زوج به طلاق بدهد، پس در عقد نکاح منقطع به طریق اولیٰ می‌تواند.