تاریخ نظریه: 1400/05/19
شماره نظریه: 7/1400/292
شماره پرونده: 1400-186/1-292 ک
استعلام:
به موجب مواد 560 و 562 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) هر گونه حفاری و کاوش باید با اجازه میراث فرهنگی باشد. در یک پرونده قضایی افرادی به لحاظ حفاری غیر مجاز تحت تعقیب قرار گرفته‌اند و بر اساس تشخیص مقام قضایی، برای کشف حقیقت و صیانت از آثار فرهنگی و دفینه‌های موجود و بیت المال، اقدام به حفاری و کاوش لازم است.
1- آیا مقام قضایی نیز با توجه به مواد ذکر شده می‌بایست همانند دیگر افراد برای حفاری از میراث فرهنگی مجوز اخذ کند؟
2- در صورتی که پاسخ مثبت باشد، آیا مواد ذکر شده شامل مناطقی است که به ثبت میراث فرهنگی رسیده است یا این‌که مناطق ثبت نشده را هم شامل می‌شود؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
1- اصولاً قاضی در انجام تحقیقات مقدماتی و کشف جرم و تحصیل دلایل آن، نیاز به هیچ‌گونه مجوزی ندارد؛ لیکن در فرض سوال، با توجه به ممنوعیت حفاری غیر مجاز و تعریف تحقیقات مقدماتی طبق ماده 90 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392، مرجع قضایی بدون هماهنگی با سازمان میراث فرهنگی مجاز به حفاری نیست و در خصوص مرتکب جرم موضوع ماده 562 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) مصوب 1375 نیز باید با توجه به اوضاع و احوال حاکم بر قضیه و اشیاء و اموالی که از حفاری غیر مجاز به دست آمده و آثار و شواهد موجود تعیین تکلیف کند و وظیفه حفظ و صیانت از اموال تاریخی و فرهنگی احتمالی موجود در محل حفاری نیز با متولی این امر یعنی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری است.
2- طبق ماده 562 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) مصوب 1375، هرگونه حفاری و کاوش به قصد به دست آوردن اموال تاریخی و فرهنگی ممنوع است؛ اعم از این‌که مرتکب در اماکن و محوطه‌های تاریخی که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده باشد، اقدام به حفاری غیر مجاز کند یا سایر اماکن و محوطه‌های تاریخی که در فهرست آثار ملی به ثبت نرسیده باشد و مجازات مرتکب نیز حسب مورد طبق ماده پیش‌گفته تعیین می‌شود و چنانچه مقام قضایی در رسیدگی به اتهام مرتکب حفاری غیر مجاز تشخیص دهد که نیاز به ادامه حفاری است، با توجه به آن‌چه که در بند یک نیز اعلام شد، ادامه حفاری باید با هماهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری باشد.