صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1381/12/25
برگزار شده توسط: استان فارس/ شهر نی ریز
موضوع
تعلق هدایا به زوجین در صورت حدوث اختلاف
پرسش
در زمان ازدواج زوجین و آغاز زندگی مشترک، آشنایان و بستگان طرفین هدایایی اعم از نقدی و یا غیرنقدی به همراه خود به منزل آنان (زوجین) می‌برند در صورت بروز اختلاف بین زوجین این
در خصوص موضوع مطرح شده ابتدا باید این قضیه مطرح و مورد بررسی قرار گیرد هدایا متعلق به کدام یک از زوجین است؟
نظر هیئت عالی
1. با توجه به عرف مسلم جامعه و صحت عمل آشنایان و بستگان زوجین در تسلیم هدایا، ماهیت حقوقی این امر، هبه مفروض است و در نتیجه آثار حقوقی اموال اختصاصی بر آن مترتب خواهد بود.
2. با توجه به مراتب فوق و با استفاده از ملاک ماده 63 قانون اجرای احکام مدنی که متخذ از قاعده متاع‌البیت است (مما یختص الرجال للرجال و مما تختص النساء للنساء) و مشعر است بر تعلق اختصاصات به هر یک از زوجین بر حسب نوع اموال و استفاده از آن‌ها، باید حسب مورد اظهارنظر کرد.
3. در خصوص تعیین اموال اختصاصی و اشتراکی زوجین باید موقعیت زمانی تسلیم هدایا (مثلاً هدایایی که در زمان برگزاری مراسم عقد ازدواج به عروس داده می‌شود) و همچنین نوع مال (مثل النگو، دستبند، ساعت مچی زنانه و مردانه و پارچه) و نیز نوع استفاده از آن (مثل به‌کارگیری ظروف و لوازم خانگی در امورخانه) را در نظر گرفت. ضمن آن‌که قاعده ید نیز در هر مورد جاری است. به عبارت دیگر مال اهدایی در ید هر یک از زوجین باشد ظهور در مالکیت وی دارد مگر آن‌که با بینه (که قاعده آن حاکم بر قاعده ید است) خلاف آن اثبات می‌شود. توضیح این‌که مادامی‌که بینه وجود دارد و منشأ مالکیت هر یک از زوجین را مبرهن کرده باشد دیگر مجوزی بر استفاده از قاعده متاع‌البیت نخواهد بود و قاعده مزبور با فرض مفقود بودن بینات حکومت خواهد داشت لذا ممکن است مالی از اختصاصات مربوط به جنس مخالف باشد اما مالکیت آن مربوط به جنس دیگر باشد نتیجه این‌که به صرف اختصاصات مالی، اختصاصات جنسیتی مترتب نخواهد شد مگر در مقام فقد بینات.
4. بدیهی است در خصوص اظهارنظر در هر مورد، مقررات مذکور در مواد 803 و 804 قانون مدنی مرعا خواهد بود.
نظر اتفاقی
هدایایی که اقدام بستگان و آشنایان زوجین در اهدای اموال و یا وجوه به زوجین تحت چه عنوانی از عناوین حقوقی قرار می‌گیرد؟ یعنی مشمول کدام‌یک از عقود شرعیه است که به نظر مشمول عنوان هبه می‌باشد. در این خصوص باید این موضوع روشن شود که هبه‌کننده مال مورد اختلاف را به یکی از زوجین هدیه کرده و یا به هر دو نفر و بر این اساس باید اتخاذ تصمیم شود.